Οφθαλμούς έχοντες ου βλέπετε,
και ώτα έχοντες ουκ ακούετε; Και ου μνημονεύετε; [Ενώ έχετε μάτια δεν βλέπετε και ενώ έχετε αυτιά δεν ακούτε; Και όσα ακούτε
και βλέπετε, δεν τα ενθυμείστε;] (Κατά Μάρκον 8,18)
Ο θάνατος ανέβηκε από τα παράθυρά μας. (Ιερεμίας
9,21)
Να κλείνετε τις πόρτες και τα παράθυρα (δηλ. τις
αισθήσεις), για να μην μπαίνει από εκεί ο διάβολος. Εκεί είναι τα αδύνατα
σημεία. Εάν αφήσεις μια σχισμή, μπορεί να μπει και να σου κάνει ζημιά. Εγώ
αγωνίζομαι όλο το εικοσιτετράωρο, για να κλείσω όλες τις πόρτες του σατανά. (Άγιος
Παϊσιος ο Αγιορείτης)
Όλα τα κακά αισθήματα, η ανασφάλεια, η απελπισία,
η απογοήτευση, που πάνε να κυριεύσουν την ψυχή, φεύγουν με την ταπείνωση. Αυτός
που δεν έχει ταπείνωση, ο εγωιστής, δεν θέλει να του κόψεις το θέλημα, να τον
θίξεις, να του κάνεις υποδείξεις. Στενοχωριέται, νευριάζει, επαναστατεί,
αντιδρά, τον κυριεύει η κατάθλιψη. Η κατάσταση αυτή θεραπεύεται με τη Χάρη.
Πρέπει η ψυχή να στραφεί στην αγάπη του Θεού... Η προσευχή, η λατρεία του Θεού,
μεταβάλλει σιγά-σιγά την κατάθλιψη και την γυρίζει σε χαρά, διότι επιδρά η Χάρη
του Θεού... Και όταν ενωθείς με τον Θεό και δοθείς σε Εκείνον, πάνε όλα τ'
άλλα, τα ξεχνάς και σώζεσαι. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
Όσο μπορούμε, να αποφεύγουμε τις αφορμές της
αμαρτίας. Να προσέχουμε τις αισθήσεις μας, γιατί όλα από εκεί ξεκινούν. Και
όταν αυτό καμμιά φορά, ή και πολλές φορές, είναι δύσκολο, να αποφεύγουμε
τουλάχιστον την περιέργεια, για να μην παίρνουν τα μάτια μας εικόνες αμαρτωλές και
μας παίζουν μετά οι δαίμονες σινεμάδες. Ενά πιάσουμε ένα καρβουνάκι αναμμένο
και το κρατήσουμε στην χούφτα μας, επόμενο είναι να μας κάψει. Εάν όμως το
κουνάμε στο χέρι για λίγη ώρα, δεν θα μας κάψει. Έτσι και οι άσχημες εικόνες, όταν
κινούνται σύντομα, τα μάτια δεν τις κρατούν, αλλά απλώς τις πιάνουν και δεν
''καίνε'' την ψυχή. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
Για να ζήσουμε κατά Θεό, πρέπει να ταπεινώσουμε τις
αισθήσεις μας. Όταν ζει η καρδιά, ταπεινώνονται οι αισθήσεις. Και όταν αυτές διεγείρονται,
νεκρώνεται η καρδιά για το Θεό. Υπηρετώντας τις αισθήσεις, η καρδιά απομακρύνεται
από την ηδονή του Θεού. (ΆγιοςΙσαάκοΣύρος)
Όταν κάποιος δεν λαμβάνει την αίσθηση των
πραγμάτων, τότε πετυχαίνει νίκη χωρίς αγώνα. Και όποιος νικά στον πόλεμο των
αισθήσεων, μοιάζει με εκείνον που κλείνει τις πόρτες της πόλεως και πολεμά μόνο
με τους εσωτερικούς εχθρούς. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
Να μην παινέψεις αυτόν που κακοπαθεί σωματικά,
είναι όμως ''παράλυτος'' στις αισθήσεις και αμαρτάνει μ' αυτές. (Άγιος Ισαάκ
ο Σύρος)
Ο εχθρός στέκεται παρατηρώντας και περιμένοντας
νυχθημερόν απέναντι από τα μάτια μας και παραμονεύει, ποιά είσοδος θα ανοιχτεί
σε αυτόν από τα αισθητήριά μας, για να εισέλθει. Και αν αμελήσουμε σε κάποιο
απ' αυτά, τότε αυτός ο δόλιος και αναιδής σκύλος στέλνει τα βέλη καταπάνω μας.
(Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
Καλή είναι η αίσθηση και καλά και τα αισθητά,
γιατί είναι έργα του αγαθού Θεού. Δεν μπορούν όμως να συγκριθούν, με το νου και
τα νοητά. Περιμάζεψε την ψυχή σου από την αίσθηση των αισθητών και τότε ο νους
σου, θα βρίσκεται στο Θεό και στα νοητά. (Όσιος Θαλάσσιος)
Όπως το σώμα έχει πέντε αισθήσεις, όραση, ακοή, γεύση,
όσφρηση και αφή, έτσι και η ψυχή έχει ισάριθμες πέντε αισθήσεις: νου, λογικό, νοερή
αίσθηση, γνώση και επιστήμη. Οι πέντε αυτές αισθήσεις της ψυχής συγκεντρώνονται
σε τρεις ενέργειες: στο νου, στο λογικό και στη νοερή αίσθηση. Με το νου συλλαμβάνουμε
τα διανοήματα, με το λογικό τις ερμηνείες και με την αίσθηση τις φαντασίες της Θείας
επιστήμης και γνώσεως. (Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος)
Όλες οι αισθήσεις του σώματος, έρχονται σε
αντίθεση με την πίστη, γιατί αναφέρονται στα παρόντα. (Άγιος Διάδοχος
Φωτικής)
Αίσθηση του νου είναι η ικανότητά του να
διακρίνει με ακρίβεια όσα εξετάζει. Όταν έχουμε υγιή την σωματική αίσθηση της
γεύσεως, διακρίνουμε χωρίς λάθος τα καλά από τα άνοστα φαγητά και ορεγόμαστε τα
καλά. Έτσι και ο νους μας, όταν αρχίσει να κινείται υγιώς και χωρίς καμιά
μέριμνα, τότε μπορεί να αισθάνεται πλουσιοπάροχα την Θεϊκή παρηγοριά και να μην
παρασύρεται ποτέ από δαιμονικές παρηγοριές. Το σώμα, όταν γεύεται νόστιμες
τροφές, διατηρεί την εμπειρία της γεύσεως χωρίς να σφάλλει. Έτσι και ο νους,
όταν κατανικήσει το σαρκικό φρόνημα, μπορεί να γεύεται χωρίς κίνδυνο πλάνης, την
παρηγοριά του Αγίου Πνεύματος. (Άγιος Διάδοχος Φωτικής)
Πρέπει να ξέρουμε, ότι ο άνθρωπος είναι διπλός, δηλαδή
από σώμα και ψυχή και έχει διπλές τις αισθήσεις (όπως και τις αρετές) τους. Πέντε
αισθήσεις έχει η ψυχή και πέντε το σώμα. Οι ψυχικές αισθήσεις είναι: νους, διάνοια,
γνώμη, φαντασία και αίσθηση· οι σοφοί (Πατέρες), τις ονομάζουν και δυνάμεις. Οι
σωματικές αισθήσεις είναι τούτες: όραση, όσφρηση, ακοή, γεύση και αφή. (Άγιος
Ιωάννης ο Δαμασκηνός)
Αποτέλεσμα της ηδονής των αισθήσεων είναι η λύπη
και η οδύνη της ψυχής. (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής)
Όταν η αίσθηση κάνει το νου υποχείριό της, του
μαθαίνει την πολυθεΐα, καθώς με την υποδούλωση στα πάθη λατρεύει σαν Θεό
διαμέσου κάθε αισθήσεως, το αντίστοιχο αισθητό. (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής)
Εκείνος που με την μετρημένη εγκράτεια και
υπομονή έκλεισε τις αισθήσεις του και απόκλεισε με τις ψυχικές του δυνάμεις την
είσοδο στο νου των αισθητών σχημάτων, καταστρέφει εύκολα τις πονηριές του
διαβόλου και τον στέλνει ντροπιασμένο πίσω από εκεί που ήρθε. Και δρόμος απ'
όπου έρχεται ο διάβολος είναι τα υλικά πράγματα που νομίζουμε ότι χρειάζονται
για την ύπαρξη του σώματος. (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής)
Εκείνοι που ζουν μόνο με τις αισθήσεις σαν κτήνη,
κάνοντας κατάχρηση στα κτίσματα του Θεού για την ικανοποίηση των παθών τους και
μη κατανοώντας τη σοφία που βρίσκεται σε όλα τα κτίσματα, για να γνωρίσουν και
να δοξάσουν το Θεό από τα έργα Του και ν' αντιληφθούν από που και τι και για
ποιο σκοπό γίναμε και που πρέπει να οδηγούμαστε από τα βλεπόμενα, περνούν τη ζωή
αυτή μέσα στο σκοτάδι, ψηλαφώντας μονάχα με τα δυό τους χέρια την αγνωσία γύρω
από το Θεό. (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής)
Όταν το λογικό κυριαρχεί στα πάθη, κάνει τις αισθήσεις
όργανο των αρετών. Έτσι αντίθετα, όταν τα πάθη κυριαρχούν πάνω στο λογικό, διαμορφώνουν
τις αισθήσεις σύμφωνα με την αμαρτία. Πρέπει λοιπόν με νήψη να εξετάζομε και να
μελετούμε με ποιο τρόπο η ψυχή θα κάνει την καλή αντιστροφή όπως πρέπει, ώστε εκείνα
με τα οποία πρωτύτερα αμάρτανε, να τα μεταχειριστεί τώρα, για την πραγματοποίηση
και την στερέωση των αρετών. (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής)
Δεν υπάρχει καμμία αίσθηση πιο επικίνδυνη, από
την αφή. (Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος)
Παρθένα, να είσαι παρθένα και στα αυτιά και στα
μάτια και στη γλώσσα. Γιατί όλες οι αισθήσεις, είναι εύκολες στην αμαρτία. (Άγιος
Γρηγόριος ο Θεολόγος)
Ο Θεός εγκατέστησε τις πιο αξιόλογες αισθήσεις
του ανθρώπου στο κεφάλι του (όραση, όσφρηση, ακοή, γεύση), στο πιο ψηλό σημείο
του σώματος, για να δείξει την συγγένεια του ανθρώπου με τα ουράνια. (Μέγας
Βασίλειος)
Αυτός είναι ο πρωταρχικός σκοπός και η αιτία για την
οποία, ο Θεός δημιούργησε τις θυρίδες των αισθητηρίων· για να γίνεται δηλαδή ο νους
"επόπτης της αισθητής κτίσεως και μύστης της νοουμένης", όπως είπε ο θεολόγος
Γρηγόριος. Για να βλέπει στα δημιουργήματα τον δημιουργό, όπως τον ήλιο στα ύδατα,
καθώς φιλοσοφεί ο (Άγιος) Θεόδωρος Ιεροσολύμων: Και με συντομία, γι' αυτό έγιναν
οι αισθήσεις, δηλαδή, για να εξέρχεται ο νους δια μέσω αυτών, προς την νοητή του
τροφή, τρυφή και ηδονή· "Γιατί αυτός είναι ο αγώνας", κατά τον προαναφερόμενο
Θεόδωρο, "το να παρατηρούμε τους εαυτούς μας με ακρίβεια, για να απολαμβάνουμε
πάντοτε τα νοητά και να ανυψώνουμε πρός αυτά το νου και την επιθυμία μας και ποτέ
να μην εξαπατηθούμε από κάποιο από τα αισθητά, αποσπώμενοι από τις αισθήσεις μας
προς αυτό, ώστε να θαυμάζουμε το ίδιο το δημιούργημα". (Άγιος Νικόδημος
ο Αγιορείτης)
Η μεγαλύτερη απάτη όλων των ανθρώπων σε τούτη την
άθλια ζωή είναι το γεγονός, που νομίζουμε τα γήινα και κοσμικά πράγματα ως
μεγάλα, επειδή είναι κοντά στις αισθήσεις μας και τα ουράνια ως μικρά, επειδή
είναι μακριά από τις αισθήσεις μας. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
Όσες φορές πρόκειται να νικήσεις σ' αυτόν τον
πόλεμο των αισθήσεων και δεν αποδεχθείς τις ηδονές των αισθητηρίων σου, τόσες
φορές πρόκειται να στεφανωθείς με αόρατους θριάμβους. (Άγιος Νικόδημος ο
Αγιορείτης)
Φρόντιζε καλά, να μην αφήνεις να πηγαίνουν οι
αισθήσεις σου εκεί που αυτές θέλουν και ούτε να τις μεταχειριστείς
αποκλειστικά, για την απόλαυση των αισθητών ηδονών. Να τις μεταχειριστείς με
μοναδικό σκοπό το καλό, ή την ανάγκη σου, ή την ψυχωφέλειά σου. Τα αισθητήρια
όργανα δημιουργήθηκαν, ώστε να μπορεί ο άνθρωπος μέσω των αισθήσεων και με την
βοήθεια των δημιουργημάτων, να ανεβαίνει στη γνώση και την αγάπη του Θεού. Να
αντιλαμβάνεται δηλ. από τα δημιουργήματα, τον Δημιουργό. Και ο δεύτερος λόγος
που κατασκευάστηκαν είναι, για να μπορεί ο άνθρωπος να ικανοποιεί τις σωματικές
του ανάγκες. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
Όπως το σώμα έχει 5 αισθήσεις, σωματικές και
εξωτερικές, έτσι και η ψυχή έχει πέντε αισθήσεις, νοητές και εσωτερικές. Μ'
αυτές αντιλαμβάνεται όλα τα νοητά πράγματα, θα θεϊκά, τα δαιμονικά, τα
ανθρώπινα, τα κοσμικά. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
Όπως είναι αδύνατον να μην μαυρίσει το σπίτι
εκείνο, στο οποίο μπαίνει καπνός από έξω, έτσι είναι αδύνατο να μην βλαφτεί ο
άνθρωπος εκείνος, που δεν φροντίζει να αποκλείει τα αισθητήριά του, αλλά τα
ανοίγει απρόσεκτα και εισέρχονται στην ψυχή, οι ηδονικές εικόνες των αισθητών.
(Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
Με την μνήμη του θανάτου και την μνήμη των
αιωνίων κολάσεων, μπορεί ο άνθρωπος να αποβάλλει και να αποκλείσει από τις
αισθήσεις του, τις ηδονές και τις αμαρτίες. Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
Ο Αδάμ επειδή χρησιμοποίησε άσχημα τις αισθήσεις
του, κατέληξε στο να θαυμάζει το αισθητό κάλλος, γιατί του φάνηκε ωραίος ο
καρπός και καλός να τον γευτεί. Από την στιγμή που τον γεύτηκε, άφησε ήδη την
απόλαυση των νοητών. (Άγιος Θεόδωρος ο Εδέσσης)
Ο καθένας μας από την γέννηση μέχρι τα 12 έτη,
επειδή δεν έχει καθαρή την διάκριση, παραδίνει χωρίς να εξετάσει τις αισθήσεις
του στα αισθητά, σαν σε αφεντικά να τα υπηρετούν σε ό,τι διατάζουν. Παραδίνει
την όραση στα ορατά, την ακοή στις φωνές, την γεύση στους χυμούς, την όσφρηση
στις οσμές και την αφή στα αισθητά. Δεν μπορεί να διακρίνει κανένα εμπόδιο,
λόγω της νηπιακής ηλικίας. Όταν όμως ο λογισμός πρόκειται να δυναμώσει και
αρχίζει να αισθάνεται την βλάβη, αν είναι δυνατός (και θέλει), αποφεύγει αυτήν
την είδους δουλεία και μένει για πάντα ελεύθερος, ξεφεύγοντας από τους πικρούς
αφέντες. Αν όμως έχει την κρίση πιο ασθενή (και δεν θέλει), παραδίνει νικημένες
στην εξουσία των αισθητών, τις αισθήσεις του. (Άγιος Νείλος ο Ασκητής)
Να είμαστε άγρυπνοι στην ψυχή. Γιατί από τις
αισθήσεις μας, όσο και αν δεν το θέλουμε, εισέρχονται οι κλέφτες. Πως μπορεί
π.χ. ένα σπίτι όταν έξω αρχίσει να καπνίζει να μην μαυρίσει από τον καπνό,
εφόσον τα παράθυρά του είναι ανοιχτά; (Αγία Συγκλητική)
Όσο ένας άνθρωπος παραδίδεται στις αισθήσεις του,
τόσο περισσότερο γίνεται σαρκικός, απομακρύνοντας τον εαυτόν του από το Άγιο
Πνεύμα, το Οποίο δεν μπορεί να κατοικεί σε καρδιές με σαρκικό φρόνημα. Οι
άνθρωποι αυτοί, αλίμονο, δεν αισθάνονται την έλλειψη του Αγίου Πνεύματος.
Συμβαίνει σ' αυτούς, ό,τι και στον εκ γενετής τυφλό, που δεν έχει συνείδηση, τί
πολύτιμο πράγμα του λείπει, το φως του ηλίου! Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν στην
καρδιά τους ούτε πίστη, ούτε αγάπη, ούτε το πνεύμα της προσευχής, ούτε κοινωνία
με την Εκκλησία. Θεέ μου, τί κίνδυνοι με περιβάλλουν στη ζωή μου! Όταν υποχωρώ
στις απαιτήσεις της σαρκός, γίνομαι ο χειρότερος εχθρός του εαυτού μου. (Άγιος
Ιωάννης της Κροστάνδης)
Ο Χριστιανός δεν δικαιολογείται να έχει μέσα του
οποιοδήποτε δυσάρεστο συναίσθημα εναντίον κάποιου. Τέτοια συναισθήματα, είναι
έργο του διαβόλου. Ο Χριστιανός στην καρδιά του, πρέπει να έχει μόνο αγάπη. (Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης)
Πολλά καλά αισθήματα υπάρχουν. Το αίσθημα της αναξιότητος
και αμαρτωλότητος είναι βασικό. Εάν δεν υπάρχει αυτό, μάταια είναι όλα τα άλλα...
(Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος)
Η μεταβολή των αισθήσεων, χάρη στην οποία ο άνθρωπος
έρχεται σε αισθητή επικοινωνία με τις υπάρξεις του αοράτου κόσμου, στην Αγία Γραφή
ονομάζεται άνοιγμα των αισθητηρίων οργάνων. (ΆγιοςΙγνάτιοςΜπριαντσιανίνωφ)
Όπως το σώμα έχει 5 αισθήσεις, έτσι και η ψυχή
έχει 5 ψυχικές αισθήσεις που είναι: α) ο νους β) η διάνοια γ) η
φαντασία δ) η αίσθηση και ε) η δόξα. Ο νους είναι πλασμένος για
να βλέπει το Θεό, την Παναγία τους αγγέλους, τους Αγίους, τους άνθρωπους
(καλούς και κακούς), τους δαίμονες και τον εαυτόν της (αυτοόραση της ψυχής). Η
διάνοια επεξεργάζεται το ''υλικό'' του νου και το συναρμολογεί, για να
εκφραστεί το ''υλικό'' με τον προφορικό ή τον ενδιάθετο λόγο. Η φαντασία (η
υγιής και όχι η αρρωστημένη) μας επιτρέπει να φέρνουμε στον νου μας αληθινά
''ιερά'' γεγονότα π.χ. την Σταύρωση του Χριστού, για να παράγουμε έτσι
''άγιες'' σκέψεις που θα μας βοηθήσουν να προσευχηθούμε, να συναισθανθούμε την
αμαρτωλότητά μας, βοηθώντας έτσι στην σωτηρία μας. Η αίσθηση είναι το
πνευματικό ''ραντάρ'' του ανθρώπου, με το οποίο ο άνθρωπος πληροφορείται
αγιοπνευματικώς, ποιοί είναι οι δαιμονικοί λογισμοί που πλησιάζουν το νου και
ποιοί οι αγαθοί λογισμοί. Τέλος δόξα είναι η αίσθηση που θα μας βοηθήσει για να
καταλάβουμε, ότι αυτό που βλέπουμε με τα σωματικά μας μάτια είναι αληθινό ή
είναι δαιμονική απάτη. (Γέροντας Εφραίμ Σκήτης Αγίου Ανδρέα)
Το σπίτι, έχει παράθυρα, πόρτες κλπ. Για να ασφαλιστούμε,
τα κλείνουμε. Έτσι λοιπόν και εμείς, για να ασφαλιστούμε, για να διατηρήσουμε
την υγεία της ψυχής, πρέπει να προσέχουμε τις αισθήσεις. (Γέροντας Ιερώνυμος
της Αιγίνης)
Η διαίσθηση μας θα ήταν απολύτως ορθή, αλάθητη, αν
ήμασταν ολότελα Άγιοι. Αν όμως δεν έχουμε φθάσει σε αυτή την αγιότητα, τότε και
η διαίσθηση μας, όπως και η λογική μας, δεν λειτουργούν εντελώς σωστά. (Γέροντας
Σωφρόνιος του Έσσεξ)
Για να μπορέσουμε να επιβληθούμε πάνω στις αισθήσεις,
θα πρέπει να έχουμε πίστη. (π. Στέφανος Αναγνωστόπουλος)
Ο σκοπός τόσο των σωματικών αισθήσεων, όσο και
των πνευματικών αισθήσεων είναι να αντιληφτεί ο άνθρωπος πρώτιστα τον Θεό και
να Τον αναγνωρίσει ως Δημιουργό και Πατέρα. (π. Αθανάσιος Μυτιληναίος)
Να είσαι ένας άνθρωπος ευαίσθητος, μα και συνετός.
Αν δεν είσαι παρά μόνο το ένα απ' τα δύο, δεν είσαι τίποτα. (Ρουσώ)
Το να βλέπω είναι αντίληψη, το να αισθάνομαι όμως
είναι αλήθεια. (Βάκων)
Ο νους πρέπει να κυβερνά τις αισθήσεις και όχι οι
αισθήσεις τον νου.
Κανένας δεν μπορεί να σε κάνει να αισθανθείς κατώτερος,
χωρίς τη δική σου συγκατάθεση.
Αν ποτέ σε ρωτήσουν, ποιό είναι το πιο δυνατό και
σημαντικό συναίσθημα... Να τους πεις το... αμοιβαίο!
Δύο ζωγράφοι, ο Ντομενικίνο (+1641) και ο Γκουϊντο
Ρένι (+1642), έβαλαν στοίχημα, ποιός θα παραστήσει καλύτερα το μαρτύριο του
Αγίου και Αποστόλου Ανδρέα. Οι κριτικοί, μπροστά στην τέχνη και των 2 εικόνων,
έμειναν αναποφάσιστοι. Την τελευταία στιγμή μια γριούλα ξέφυγε από το
συγκεντρωμένο πλήθος και στάθηκε μπροστά στο έργο του Ρένι. Αφού το κοίταξε
εκστατικά, σε λίγο πέρασε μπροστά στο έργο του Ντομενικίνι. Μόλις το
κοίταξε, ξέσπασε σε συγκινητικό κλάμα. Οι κριτικοί δεν δίστασαν να
βραβεύσουν το έργο του Ντομενικίνι, γιατί μιλούσε περισσότερο στην καρδιά...
