Περί εχθρού

  • Αγαπάτε τους εχθρούς υμών, ευλογείτε τους καταρωμένους υμάς, καλώς ποιήτε τοις μισούσιν υμάς. Όπως γένησθε υιοί του πατρός υμών του εν ουρανοίς ότι τον ήλιον αυτού ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους. [Ν' αγαπάτε τους εχθρούς σας, να δίνετε ευχές σ' όσους σας καταρώνται, να ευεργετείτε όσους σας μισούν, και να προσεύχεστε για όσους σας συμπεριφέρονται κακώς και σας διώκουν, για να γίνετε παιδιά του πατέρα σας του ουρανίου, διότι ανατέλλει τον ήλιο του για κακούς και καλούς, και βρέχει για ευσεβείς και ασεβείς.] (Κατά Ματθαίον 5,44-45)
  • Και εχθροί του ανθρώπου οι οικιακοί αυτού. [Και οι εχθροί του πιστού ανθρώπου θα είναι οι συγγενείς του.] (Κατά Ματθαίον 10,36)
  • Αγαπάτε τους εχθρούς υμών, καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς. Ευλογείτε τους καταρωμένους υμίν, προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς. [Αγαπάτε τους εχθρούς σας, ευεργετείτε εκείνους που σας μισούν. Ευλογείτε εκείνους, που σας καταρώνται, προσεύχεστε στον Θεό για εκείνους, που σας δυσφημούν και σας προβάλλουν και σας βλάπτουν.] (ΚατάΛουκάν 6,27-28)
  • Εάν ουν πεινά ο εχθρός σου, ψώμιζε αυτόν, εάν διψά, πότιζε αυτόν· τούτο γαρ ποιών άνθρακας πυρός σωρεύσεις επί την κεφαλήν αυτού. [Εάν πεινά ο εχθρός σου, δίδε του ψωμί, εάν διψά φέρε του νερό να πιεί· διότι εάν αυτά τα καλά πράττεις, είναι σαν να βάζεις σωρούς από αναμμένα κάρβουνα στο κεφάλι του. (Αυτός δηλαδή θα καταληφθεί από φλογεράς τύψεις συνειδήσεως και θα δοκιμάση μεγάλην ντροπή δγια το κακό, που σου έκανε)] (Προς Ρωμαίους 12,20)
  • Εάν πεινά ο εχθρός σου, ψώμιζε αυτόν, εάν διψά, πότιζε αυτόν· τούτο γαρ ποιών άνθρακας πυρός σωρεύσεις επί την κεφαλήν αυτού, ο δε Κύριος ανταποδώσει σοι αγαθά. [Εάν πεινά ο εχθρός σου, δώσε τον να φάει. Εάν διψά, δόσε τον να πιεί. Διότι, όταν έτσι φέρεσαι και πράττεις απέναντι του εχθρού σου, συσσωρεύεις άνθρακες αναμμένους πάνω στην κεφαλήν του. Ο δε Θεός θα σου ανταποδώσει αγαθά και θα σε αμείψει για την ανεξικακία και καλωσύνην σου αυτήν.] (Παροιμίες 25,21-22)
  • Μη πιστεύσης τω εχθρώ σου εις τον αιώνα· ως γαρ ο χαλκός ιούται, ούτως η πονηρία αυτού. Μη στήσης αυτόν παρά σεαυτώ, μη ανατρέψας σε στη επί τον τόπον σου· μη καθίσης αυτόν εκ δεξιών σου, μήποτε ζητήση την καθέδραν σου και επ' εσχάτων επιγνώση τους λόγους μου και επί των ρημάτων μου κατανυγήση. [Μην δίνεις ποτέ εμπιστοσύνη στον εχθρόν σου, διότι, όπως ο χαλκός οξειδώνεται και δεν φαίνεται το εσωτερικό του, έτσι είναι και η πονηριά του εχθρού. Μην τοποθετήσεις τον εχθρόν σου πλησίον σου, για να μη σε ανατρέψει και καθίσει εκείνος στην θέση σου. Μην τον βάλεις να καθίσει εκ δεξιών σου, για να μην επιζητήσει εκείνος να σε εκτοπίσει και καθίσει στο κάθισμά σου. Έτσι όμως πολύ αργά θα κατανοήσεις την αξίαν των λόγων μου και θα λυπηθείς, διότι δεν ήάκουσες τις συμβουλές μου.] (ΣοφίαΣειράχ 12,10)
  • Και εν τοις χείλεσιν αυτού γλυκανεί ο εχθρός και εν τη καρδία αυτού βουλεύσεται ανατρέψαι σε εις βόθρον· εν οφθαλμοίς αυτού δακρύσει ο εχθρός, και εάν εύρη καιρόν, ουκ εμπλησθήσεται αφ' αίματος. Κακά αν απαντήση σοι, ευρήσεις αυτόν εκεί πρότερόν σου, και ως βοηθόν υποσχάσει πτέρναν σου· κινήσει την κεφαλήν αυτού και επικροτήσει ταις χερσίν αυτού και πολλά διαψιθυρίσει και αλλοιώσει το πρόσωπον αυτού. [Ο εχθρός σου θα έχει πάντοτε γλυκά λόγια στα χείλη του· στην καρδίαν του όμως θα σκέπτεται, να σε ανατρέψει και να σε ρίξει σε βόθρο. Ο εχθρός σου θα έχει υποκριτικά δάκρυα συμπαθείας στα μάτια του για σένα. Εάν όμως βρει ευκαιρία, δεν θα χορταίνει από το αίμα σου. Εάν σου συμβεί κάτι κακό, θα βρεις αυτόν μπροστά σου· και προσποιούμενος ότι σε βοηθεί, θα σε αρπάξει από την φτέρνα, για να σε ρίξει κάτω. Έπειτα θα κινεί εμπαικτικώς την κεφαλήν του, θα χτυπά με χαιρεκακία τις παλάμες του, θα ψιθυρίζει πολλά σε βάρος σου και θα μεταβάλλει το πρόσωπό του, ώστε να φανεί μοχθηρό, όπως είναι στην πραγματικότητα] (Σοφία Σειρά 12,16-18)
  • Αυτοί που μας κάνουν κακό, δεν είναι εχθροί μας, αλλά ευεργέτες μας. (ΆγιοςΠαϊσιος ο Αγιορείτης)
  • Ο μεγαλύτερος εχθρός μου είναι το όνομά μου. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
  • Ο Χριστιανός κάτα δύναμη και με κάθε τρόπο, πρέπει να απαλύνει αυτόν, που διάκειται εχθρικά έναντί του. (Μέγας Βασίλειος)
  • Γνώρισμα της αγίας ψυχής είναι να ευεργετούμε ακόμα και τους εχθρούς μας. (Μέγας Βασίλειος)
  • Συμβαίνει συχνά, οι φίλοι μας να ενεργούν για το κακό μας και οι εχθροί, να ενεργούν για το καλό μας. (Μέγας Βασίλειος)
  • Τίποτε δεν κάνει τον Θεόν τόσο σπλαχνικό απέναντί μας, όσο το να αγαπούμε τους εχθρούς μας και να ευεργετούμε εκείνους που μας ερεθίζουν και μας βλάπτουν. Να αντιμετωπίζουμε τους εχθρούς μας ως ευεργέτες, γιατί μας βοηθούν στην κάθαρση της ψυχής μας και στην αποδοχή των προσευχών μας από τον Θεό. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Δεν θα μπορέσουν να μας ωφελήσουν τόσο αυτοί που μας φέρονται καλά και προσπαθούν με κάθε τρόπο να μας ωφελήσουν, όσο θα μας ωφελήσει, η προς τους εχθρούς καλή συμπεριφορά μας, η οποία θα μας προετοιμάσει την άνωθεν βοήθεια, από το φορτίο των αμαρτιών μας. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Το να πάθεις υπέρ των εχθρών είναι άρωμα, που ευωδιάζει συνεχώς και θυσία ευπρόσδεκτη. Γιατί τίποτα δεν εξευμενίζει τόσο τον Θεό, όσο το να αγαπούμε τους εχθρούς μας και να ευεργετούμε εκείνους που μας βλάπτουν. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Μιμείται τον Θεό εκείνος που ευγεργετεί τους εχθρούς του, έστω και αν μένουν αδιόρθωτοι. Και ο Θεός το ίδιο κάνει, ανατέλει τον ήλιο, για τους αγαθούς και για τους πονηρούς. Όπως ακριβώς όταν αδικούμαι τους πλησίον, αδικούμαι τους εαυτούς μας, έτσι και όταν τους ευεργετούμε, ευεργετούμε τους εαυτούς μας. Όταν λοιπόν σε βλάψει ο εχθρός σου, αφού σκεφτείς ότι σε ευεργέτησε, όχι μόνο να μην του το ανταποδώσεις, αλλά και να τον ευεργετήσεις. Αυτή η ευεργεσία, ωφελεί περισσότερο εμάς, παρά εκείνον! (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Αν ο εχθρός σου, παρόλο που εσύ τον ευεργετείς, τον τιμάς, συμφιλιώνεσαι μαζί του και αυτός εξακολουθεί να διατηρεί εχθρότητα, στον εαυτόν του άναψε τη φωτιά και έκαψε το κεφάλι του. Εσύ είσαι ανεύθυνος... Ευεργέτησε τον εχθρό σου και θα συσσωρεύσεις αναμμένα κάρβουνα στο κεφάλι του. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Όταν κάποιος σε εχθρεύεται και σε αντιπαθεί, να μην στραφείς εναντίον του, αλλά εναντίον του δαίμονος, που τον παρακινεί και εναντίον αυτού να στρέψεις όλη την οργή σου. Αυτόν που υποκινείται από τον δαίμονα να σε εχθρεύεται και να σε αντιπαθεί, πρέπει να τον σπλαγχνιστείς. (ΙερόςΧρυσόστομος)
  • Σκοπός μας δεν είναι, ποτέ να μην έχουμε εχθρούς, αλλά να μην υπάρχουν δικαιολογημένα εχθροί και εύλογα... Όταν εγώ μισώμαι και δεν μισώ, εκείνος με έχει εχθρό και όχι εγώ αυτόν. (ΙερόςΧρυσόστομος)
  • Θέλεις να βεβαιωθείς, ότι είναι δυνατόν οποιονδήποτε άνθρωπο, ο οποίος διάκειται εχθρικώς προς εμάς, να τον κάνουμε φίλο, έστω και αν είναι πονηρός και διεφθαρμένος και αδιόρθωτος; Ποιό ζώο υπάρχει αγριότερο από τον λέοντα; Όμως και αυτόν τον εξημερώνουν οι άνθρωποι και η τέχνη μεταβάλλει δια της βίας την φύση και γίνεται ο λέων ημερότερος και πραότερος και από το πρόβατο και βαδίζει δια μέσου της αγοράς, χωρίς να προκαλεί φόβο σε κανέναν, αυτός ο οποίος από όλα τα ζώα, είναι αγριότερος και μεγαλοπρεπέστερος... Ποιά λοιπόν απολογία θα δώσουμε, ποιά συγχώρεση θα βρούμε, όταν τα μεν θηρία εξημερώνουμε, ενώ τους ανθρώπους λέμε, ότι δεν μπορούμε ποτέ να τους καταπραϋνουμε, ούτε να τους κάνουμε να είναι ευχαριστημένοι μαζί μας; Και τούτο, μολονότι η ημερότητα είναι αντίθετη προς την φύση του θηρίου, ενώ για τον άνθρωπο η αγριότητα είναι αντίθετη προς την φύση του. Όταν λοιπόν κατορθώνουμε και υπερνικούμε την φύση, ποιά απολογία θα δώσουμε, λέγοντας, ότι δεν μπορούμε να διορθώσουμε την προαίρεση; (ΙερόςΧρυσόστομος)
  • Όποιος αγαπά αυτόν που τον αγαπά, δεν κάνει κάτι σπουδαίο. Όταν όμως ευεργετεί αυτόν που τον μισεί, αυτός κυρίως είναι άξιος επαίνου και βραβείου. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Αυτός που ευλογεί τον εχθρό, ευλογεί τον εαυτόν του. Και αυτός που καταριέται, καταριέται τον εαυτόν του. Και αυτός που προσεύχεται για τον εχθρό, προσεύχεται για τον εαυτόν του, όχι για εκείνον... (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Δεν είναι δυνατόν, εκείνος που αγωνίζεται για την αρετή, να μην έχει πολλούς εχθρούς. Όταν μισούμαι και δεν μισώ, εκείνος με έχει εχθρό και όχι εγώ εκείνον. Όταν προσεύχομαι για κάποιον, όταν θέλω να τον ευεργετώ, πώς αυτόν τον άνθρωπο, τον έχω εχθρό; (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Είναι μεγάλη αρετή εκείνου του δικαίου ανθρώπου, που έχει τους ίδους εχθρούς με τον Θεό και τους ίδιους φίλους, όπως ακριβώς μεγάλη είναι η κακία εκείνου, που έχει εχθρούς τους φίλους του Θεού και εχθρούς, τους φίλους Του. Όπως ακριβώς ο Θεός έχει εχθρούς, χωρίς να τους μισεί και να τους αποστρέφεται, αλλά σιχαίνεται τις κακές πράξεις τους, έτσι και ο δίκαιος άνθρωπος έχει εχθρούς, όμως δεν τους πολεμάει, αλλά αποστρέφεται την κακία τους. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Τίποτε δεν είναι πιο ασφαλές, από το να λυπάσαι τους εχθρούς σου. Και τίποτε δεν είναι πιο επικίνδυνο, από το να θέλεις να τους εκδικηθείς, προστατεύοντας τον εαυτόν σου. (ΙερόςΧρυσόστομος)
  • Όταν ο εχθρός πέφτει στα χέρια σου, να μην νομίσεις ότι αυτό είναι ευκαιρία τιμωρίας, αλλά σωτηρίας. Τότε κυρίως πρέπει να λυπούμαστε τους εχθρούς, όταν γινόμαστε κύριοί τους. (ΙερόςΧρυσόστομος)
  • Πρόσεχε, πόσα κερδίζεις, όταν αντιμετωπίζει με επιείκεια τις κακίες των εχθρών σου: α) απαλλάσσεσαι από τα αμαρτήματά σου! β) αποκτάς καρτερία και υπομονή! γ) γίνεσαι επιεικείς και φιλάνθρωπος! και δ) είσαι πάντοτε καθαρός από την οργή! (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Εκείνος που αγαπά τόσο πολύ, ώστε να παραβλέπει την δική του ωφέλεια, μπροστά σ' αυτά που συμφέρουν τον πλησίον, αυτός δεν έχει εχθρό. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Και αν ακόμα υποφέρεις από τον εχθρό σου αθεράπευτα, όσο πιο μεγάλος είναι ο πόνος, τόσος θα είναι και ο μισθός σου, όταν επιμένεις και θεραπεύεις εκείνον που είναι αθεράπευτα άρρωστος. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Το δικό μου και το δικό σου, η καταραμένη αυτή φράση που έβαλε ο σατανάς, αυτή γίνεται συνήθως αιτία της έχθρας. Ή για χρήματα ή για μάταιη δόξα γίνεται κανείς εχθρός. Καταπολεμώντας έτσι κανείς την κενοδοξία και την φιλαργυρία, την ρίζα της έχθρας, αποφεύγει να κυριευτεί απ' αυτήν. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Τί υπάρχει αθλιότερο από εκείνους που έχουν εχθρό τον Θεό; (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Όπως σε μια σπίθα φωτιάς, αν την φυσήξεις, την ανάβεις περισσότερο και αν την φτύσεις, την σβήνεις, έτσι και στην περίπτωση της έχθρας του πλησίον σου, αν του φερθείς εγωιστικά και αδιάντροπα, του ανάβεις τον θυμό, ενώ αν του απευθύνεις λόγια φιλικά και συνεσταλμένα, του σβήνεις το θυμό. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Η αγάπη συγχωρεί πλήθος αμαρτημάτων, ενώ η έχθρα φαντάζεται (εχθρούς) και εκεί που δεν υπάρχουν... (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Πρέπει να κάνεις φίλους; Κάνε τους χάρη του Θεού. Πρέπει να κάνεις εχθρούς; Κάνε τους πάλι χάρη του Θεού. Πώς θα γίνουν αυτά τα δύο; Αν επιδιώκεις την συντροφιά των εναρέτων ανθρώπων και αν αντιστέκεσαι στους κακούς. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Κανένας να μην προσέρχεται στην Ιερά Τράπεζα, ενώ έχει έχθρα με τον άλλον, ούτε να δέχεται το Σώμα του Κυρίου. Όποιος έχει εχθρό και δεν συμφιλιώνεται μαζί του, να μην προσέρχεται. Έχεις εχθρό; Να μην προσέλθεις; Πρώτα να συμφιλιωθείς μαζί του και τότε να προσεγγίσεις στον Ιερό Τόπο. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Ένα μόνο εχθρό διαταχθήκαμε να έχουμε, τον διάβολο. Ας είμαστε λοιπόν πάντοτε εχθροί του, ας είμαστε εμείς πάντοτε άγριοι προς αυτόν, γιατί τότε εκείνος δεν θα είναι άγριος απέναντί μας, αλλά τόσο ευκαταφρόνητος και τόσο ευάλωτος... (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Κατά τούτο θα είμαστε όμοιοι με τον Θεό, αν όλοι αγαπάμε τους εχθρούς μας και όχι αν κάνουμε θαύματα. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Να ευεργετείς όποιον σε αδικεί και θα έχεις φίλο τον Θεό και να μην διαβάλλεις σε κανέναν τον εχθρό σου... διότι αυτά είναι έργα όχι τυχαία, αλλά έργα της ψυχής που νοιώθει και σκέφτεται. (Μέγας Αντώνιος)
  • Η αδιαφορία προς τον εχθρό είναι μεγάλη τέχνη. Τέχνη τεχνών. Γίνεται μόνο με την Θεία Χάρη. Η αντιμετώπιση του κακού με την Χάρη του Θεού, γίνεται αναίμακτα και ακοπίαστα. Χωρίς σπρώξιμο και χωρίς σφίξιμο. (Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης)
  • Όταν αγαπάς τον εχθρό σου, δεν αγαπάς τις αμαρτίες του, αλλά τον αγαπάς σαν άνθρωπο, ως προσωπικότητα, γιατί είναι πλάσμα του Θεού. (Άγιος ΚλήμηςΑλεξανδρείας)
  • Η αγάπη για τους εχθρούς δεν είναι δυνατή, παρά μόνο με την Χάρη του Αγίου Πνεύματος. Όποιος λοιπόν δεν αγαπάει τους εχθρούς, σε αυτόν δεν έχει κατοικήσει ακόμα η Χάρη του Θεού. (ΆγιοςΣιλουανόςοΑθωνίτης)
  • Οι φίλοι μας διαφθείρουν με τις κολακείες τους, ενώ οι εχθροί μας διαπαιδαγωγούν με τις προσβολές τους. (Ιερός Αυγουστίνος)
  • Να αγαπάς τους εχθρούς σου. Γιατί ποιά ευλογία θα έχετε από τον Θεό, εάν αγαπάτε μόνο όσους σας αγαπούν; (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
  • Να θρηνείς και να πενθείς γι' αυτούς που έχουν μίσος για τον συνάνθρωπό τους, γιατί δεν θα βρουν ποτέ ανάπαυση οι ψυχές τους. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
  • Χιλιάδες καλά και αν κάνουμε και έχουμε έχθρα με τον αδερφό μας, όλα είναι χαμένα. (Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός)
  • Να μην περιφρονείτε κανέναν, ακόμη και αν βλέπετε πόσο ανήθικοι, μέθυσοι και βλάσφημοι είναι. Η Εικόνα του Θεού υπάρχει και σ' αυτούς κάπου, χωρίς βέβαια να το συνειδητοποιούν. Είναι φυσιολογικό ο εχθρός να θέλει να λερώσει αυτήν την Εικόνα. Δεν είναι καθόλου εύκολο να βλέπεις την εικόνα του Θεού σε εκείνους που σε ονειδίζουν και σου συμπεριφέρονται σαν θηρία. Αυτούς όμως, πρέπει να τους λυπάσαι ακόμη πιο πολύ, επειδή η ψυχή τους έχει παραμορφωθεί, χωρίς ίσως να μπορεί να επανορθωθεί ποτέ, καταδικάζοντας τη ψυχή τους σε αιώνια βάσανα... Πόσο δύσκολο είναι αυτό: Ν' αγαπήσει κάποιος τους εχθρούς του! (ΆγιοςΓαβριήλοδιαΧριστόνΣαλός)
  • Οι εχθροί σου δεν είνσι παρά όργανα της Θείας Πρόνοιας, που σε παιδαγωγούν για τις αμαρτίες σου, στο διάστημα της επίγειας ζωής σου. Έτσι θα γλυτώσεις από τα βάσανα του άδη, που σου αξίζουν. Αν αγαπήσεις τους εχθρούς σου και προσεύχεσαι εγκάρδια, να τους χαριστούν όλα τα αγαθά, πρόσκαιρα και αιώνια, τότε ο Θεός θα σε βοηθήσει, ώστε να ποδοπατήσεις όλους τους δαίμονες και να μπεις με τον νου στον ναό της καρδιάς σου, όπου θα προσκυνήσεις τον Θεό Πατέρα πνευματικά και αληθινά. Αν όμως αφήσεις την καρδιά σου να σκληρύνει με την μνησικακία και δικαιολογήσεις την οργή σου με υπερηφάνεια, ο Κύριος θα σε αποστραφεί! Τότε θα παραδοθείς στον σατανά, που θα σε ποδοπατήσει με αισχρούς λογισμούς και αμαρτωλά αισθήματα. Και εσύ, δεν θα μπορείς να αντισταθείς... (Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ)
  • Δεν πρέπει να διατηρούμε στη καρδιά μας κακία ή μίσος για τον άλλο, έστω και αν μας εχθρεύεται. Οφείλουμε να τον αγαπάμε και όσο μπορούμε, να τον ευεργετούμε σύμφωνα με τη διδασκαλία του Κυρίου: «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών». Αν αγωνιστούμε κατά τη δύναμή μας, να εκπληρώσουμε την εντολή αυτή, τότε μπορούμε να ελπίζουμε, ότι θα λάμψει στη καρδιά μας το Θείο φώς, που θα μας φωτίζει τον δρόμο προς την άνω Ιερουσαλήμ... (ΌσιοςΣεραφείμ του Σάρωφ)
  • Ο Θεός μας έδωσε εντολή να έχουμε έχθρα μόνο εναντίον του «όφεως», ο οποίος απάτησε εξ αρχής τον άνθρωπο και τον έδιωξε από τον Παράδεισο, δηλαδή εναντίον του ανθρωποκτόνου διαβόλου. (ΌσιοςΣεραφείμ του Σάρωφ)
  • Αγάπα τον εχθρό σου. Αυτή είναι η ύψιστη σοφία. Ω, αν καταλαβαίναμε τί θρίαμβος, τί δωρεά είναι να αγαπάμε τους εχθρούς μας, να τους ανταποδίδουμε καλό αντί κακού! Αυτό ακριβώς έκανε ο Υιός του Θεού. Η αγάπη Του, θριάμβευσε κατεπάνω στο αχάριστο και αχρειωμένο από την αμαρτία ανθρώπινο γένος. Έτσι ακριβώς θριάμβευσαν και οι Άγιοι του Θεού, κατεπάνω στους εχθρούς τους, Αγαπώντας τους και ανταποδίδοντάς τους καλό αντί κακού... (Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης)
  • Αν μισείς τον εχθρό σου, δείχνεις πως είσαι ανόητος. Γιατί αν ο εχθρός σου σε κυνηγάει, κυνηγάς και εσύ ο ίδιος εσωτερικά τον εαυτόν σου. Πες μου, δεν είναι κυνήγι, ο χειρότερος και πιο άγριος διωγμός, να σε βασανίζει το μίσος σου εναντίον του εχθρού σου; (Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης)
  • Οπωσδήποτε να προσευχόμαστε για τους εχθρούς μας. Αν δεν προσευχόμαστε είναι σαν να ρίχνουμε πετρέλαιο στη φωτιά και η φλόγα γίνεται όλο και πιο μεγάλη. (Άγιος Σεραφείμ της Βίριτσα)
  • Αυτοί που μας απεχθάνονται, μας μαθαίνουν να υποβάλλουμε σε δοκιμασία τον εαυτόν μας. Είμαστε όντως Χριστιανοί; Αγαπάμε τους εχθρούς μας; Και μέσα από αυτήν την γνώση, να ανακαλύπτουμε την αδυναμία μας. (Άγιος Μακάριος της Όπτινα)
  • Πρέπει να επιβάλλουμε στον εαυτόν μας, έστω και παρά τη θέλησή του, να κάνουμε οποιοδήποτε καλό στους εχθρούς μας και το κυριότερο, να μην τους εκδικούμαστε και να είμαστε προσεκτικοί, ώστε να μην τους θίγουμε με την μορφή της περιφρόνησης ή ακόμα και της δήθεν ταπείνωσης. (Άγιος Αμβρόσιος της Όπτινα)
  • Ο πρώτος και ο κυριότερος εχθρός του ανθρώπου, δεν είναι ο διάβολος, όχι. Είναι ο ίδιος ο άνθρωπος εις τον εαυτόν του επίβουλος. Και τούτο, διότι δεν ακούει τον άλλον, ακούει τι τον λέει ο λογισμός του. Ο πρώτος και μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου είναι ο λογισμός του... όταν τον εμπιστεύεται. (ΓέρονταςΕφραίμο Κατουνακιώτης)
  • Ο καλύτερος τρόπος για να αγαπήσεις τους εχθρούς σου είναι, να προσεύχεσαι για αυτούς. (Γέροντας Εφραίμ Σκήτης Αγίου Ανδρέα)
  • Είναι ανάγκη ο Χριστιανός να μάθει να πολεμά, να αγωνίζεται εναντίον των εχθρών του. Εχθροί του Χριστιανού δεν είναι οι άνθρωποι που είναι γύρω του. Εχθροί του Χριστιανού είναι ο διάβολος, είναι ο κόσμος με το αμαρτωλό φρόνημά του. Εχθρός του Χριστιανού είναι ο εαυτός του με τις αδυναμίες και τα πάθη του. (Γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας)
  • Τρεις εχθροί πολεμούν το ανθρώπινο γένος: οι δαίμονες, η ίδια η φύση μας και η συνήθεια. Εκτός απ' αυτά άλλος πόλεμος δεν υπάρχει. (Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής)
  • Μακάριοι θα είστε, όταν σας μισήσουν οι άνθρωποι και σας ονειδίσουν και σας καταδιώξουν. Να χαίρεστε τότε, γιατί ο μισθός που θα πάρετε στους ουρανούς θα είναι μεγάλος. Ο Κύριος, σαν ήταν κρεμασμένος πάνω στο Σταυρό, προσευχόταν για τους σταυρωτές του και έλεγε: «Πάτερ, άφες αυτοίς΄ ου γαρ οίδασι τι ποιούσοι», που θα πει: «Πατέρα, συγχώρεσέ τους, γιατί δεν καταλαβαίνουν τι κάνουν». Όπως ο Κύριος, έτσι και οι περισσότεροι Άγιοι και μεγάλοι σοφοί και σπουδαίοι άνθρωποι, προσεύχονταν για τους εχθρούς, για εκείνους που τους μίσησαν και τους αδικούσαν. Αυτούς να μιμηθούμε και εμείς, για να έχουμε μεγάλο μισθό στους ουρανούς. (Γέροντας Φιλόθεος Ζερβάκος)
  • Άλλο βέβαια μίσος και άλλο έχθρα. Όταν μισώ κάποιον, δεν του μιλάω, ενώ όταν τον εχθρεύομαι, τον χτυπάω, τον κυνηγάω, του επιτίθεμαι. (Γέροντας Αιμιλιανός ο Σιμωνοπετρίτης)
  • Ψωμίζω τον εχθρό μου, αλλά δεν τον ενθρονίζω. (Γέροντας Γρηγόριος Ηγούμενος Ιεράς Μονής Δοχειαρίου Αγίου Όρους)
  • Δεν υπάρχει χώρος παραμονής στη Βασιλεία των Ουρανών γι' αυτούς, που στην ψυχή τους δεν έχουν χώρο Αγάπης για τους εχθρούς τους. (ΓέρονταςΓερμανόςοΣταυροβουνιώτης)
  • Άνθρωπος, ο οποίος δεν έχει πνεύμα Θεού, δεν μπορεί να αγαπά τους εχθρούς του. Αυτός αντιδρά με βία... (Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ)
  • Όταν ο Σωτήρας μας διατάζει αγάπη προς τους εχθρούς, δεν το κάνει για να σε γονατίσει μπροστά στο κακό, αλλά για να σε ελευθερώσει απ' αυτό και να σε προφυλάξει. (Γέροντας Αρσένιος Μπόκα)
  • Δεν μπορείς να αγαπήσεις τον εχθρό σου, από την πρώτη στιγμή... Όμως μείνε στο σκαλί! Τουλάχιστον να μην τον μισείς. Και εάν σε βρει ο θάνατος, χωρίς το μίσος κατά του αδερφού σου, τότε γνώριζε ότι πεθαίνεις ως φίλος του εχθρού σου και η Χάρη του Θεού, θα σε συνοδεύει... (Γέροντας Αρσένιος Μπόκα)
  • Όποιος κρύβει κακία και μίσος εναντίον του αδερφό του, να γνωρίζει ότι κρύβει φίδι και μάλιστα οχιά στον κόρφο του. Όποιος όμως αγαπά τους εχθρούς του, θα γίνει φίλος του Θεού. (Γέροντας Αρσένιος Μπόκα)
  • Μάταια κοπιάζουμε να εκτελούμε άλλες Χριστιανικές αρετές, εάν δεν έχουμε αδελφικές σχέσεις με τον αδερφό μας. Αδελφοί μου, να γνωρίζετε ότι πρέπει η καρδιά μας, να είναι πάντοτε ελεύθερη προς τον Χριστό. Διότι και ένας ακόμη μικρός εχθρός, που τόλμησε να σκαρφαλώσει σε κάποια περιοχή της καρδιάς μας και τον αφήσαμε εκεί, είναι ικανός να απομακρύνει τον Χριστό από την καρδιά μας, που είναι η μόνιμη κατοικία Του. Δηλ. δεν θέλει ο Χριστός να κατοικεί μέσα μας, ούτε και ο πιο μικρός νοητός εχθρός μας. Δεν υπάρχει σχέση και κοινωνία μεταξύ του καλού και του κακού. Ο Σωτήρας, μας λέει: ''Να μου δώσεις όλη τη ζωή σου, όλη την ύπαρξή σου'' και ο διάβολος, λέει: ''Εμένα να μου δώσεις, μόνο το δάχτυλό σου''. Και μ' αυτήν την παραχώρηση που κάνουμε στον διάβολο, μας κυριεύει τελείως. Δεν είναι πλεόν ο Χριστός κοντά σου, εάν εσύ έδωσες στον εχθρό, έστω και το νύχι του δαχτύλου σου! (Γέροντας Αρσένιος Παπατσιώκ)
  • Δεν είναι εχθρός μου ο άλλος άνθρωπος. Εχθρός μου είναι η έχθρα. (π. Βαρνάβας Γιάγκου)
  • Βαδίζουμε σωστά, όταν η καρδιά μας έχει ειρήνη, χαρά και αγάπη προς τον εχθρό. (π. Βαρνάβας Γιάγκου)
  • Αν οι άνθρωποι γνώριζαν την ύπαρξη του σατανά θα έβλεπαν εχθρούς; Ή θα έβλεπαν όργανα στα χέρια του εχθρού; Γιατί ο εχθρός είναι μόνο ένας και είναι ο σατανάς. (Παναγόπουλος)
  • Αυτούς που μας κάνουν κακό, θα πρέπει να τους βλέπουμε σαν ευεργέτες της ψυχής μας. Και θα πρέπει να τους αγαπάμε παραπάνω από τον πατέρα και την μητέρα μας, γιατί γίνονται η αιτία, να αγιάσουμε και τελικά να σωθούμε. Τα ονόματα τους, θα πρέπει πρώτα-πρώτα να τα γράφουμε στο χαρτί που πάμε στην Εκκλησία, για να τα μνημονεύει ο ιερέας. Οι άνθρωποι αυτοί έπεσαν θύμα του διαβόλου και έτσι πρέπει να τους βλέπουμε. Δεν έχουμε λοιπόν εχθρούς τους ανθρώπους, αλλά τον διάβολο που βάζει τους ανθρώπους να φαίνονται εχθροί. Εδώ ένα σκυλί αν του πετάξεις μια πέτρα, δεν τα βάζει με την πέτρα, αλλά τα βάζει μαζί σου, γιατί πέταξες την πέτρα. Ούτε την εξυπνάδα του σκύλου δεν έχουμε! (Παναγόπουλος)
  • Ο άνθρωπος έχει 3 εχθρούς, που με σειρά επικινδυνότητας είναι: η σάρκα του, ο κόσμος και ο διάβολος. (Παναγόπουλος)
  • Πες μία καλημέρα στον εχθρό σου με αγάπη και να ξέρεις, ότι εκείνη την ώρα, κάνεις ένα μεγάλο δώρο στον Θεό. (Κατερίνα Ζέρβα)
  • Ο αριθμός των εχθρών μας αυξάνεται, στο βαθμό που αυξάνεται η σπουδαιότητά μας. (Βαλερύ)
  • Όποιος είναι έξυπνος μαθαίνει πολλά από τους εχθρούς του. (Αριστοφάνης)
  • Είναι χαρακτηριστικό του μυαλωμένου ανθρώπου, να μπορεί να παίρνει ωφέλεια και από τους εχθρούς του. (Ξενοφών)
  • Ο εχθρός των ανθρώπων είναι ο εαυτός τους. (Ανάχαρσις)
  • Η έχθρα που ξέρει να σιωπά, είναι πιο επικίνδυνη από την ανοιχτή φοβέρα. (Τσβάϊχ)
  • Οι μυστικές έχθρες είναι πιο επικίνδυνες από τις φανερές. (Κικέρων)
  • Τίποτα δεν ενοχλεί περισσότερο τους εχθρούς σου, από το να τους συγχωρείς. (Ουαϊλντ)
  • Να φοβάσαι τον εχθρό, που ζητεί να σε καθησυχάσει με γλυκά λόγια. (Θέογνις)
  • Ο καλύτερος τρόπος για να βασανίζεις τους εχθρούς σου είναι, να έχεις πάντα καλή διάθεση. (Διογένης)
  • Δεν είναι ο εχθρός μου η κακία σου. Η δική μου κακία είναι ο εχθρός μου...
  • Οι χειρότεροι εχθροί είναι εκείνοι που εμφανίζονται με προσωπίδα φίλων.
  • Οι εχθροί δεν κερδίζονται με το μίσος. Ούτε καταστρέφονται με την εξόντωση. Αλλά ελκύονται με την αγάπη...
  • Περισσότερους εχθρούς κάνει κανείς με τα προτερήματά του παρά με τα ελαττώματά του.
  • Δώσε την αγάπη σου ακόμη και στον εχθρό σου, όπως το δέντρο δεν αρνιέται την σκιά του, ούτε και στον ξυλοκόπο.
  • 'Ενας γενναίο εχθρός, είναι καλύτερος από έναν άνανδρο φίλο.
  • Εχθροί μας δεν είναι αυτοί που μας μισούν, αλλά αυτοί που μισούμε εμείς.
  • Είσαι υποχρεωμένος να συγχωρήσεις έναν εχθρό, δεν είσαι όμως ποτέ υποχρεωμένος, να τον εμπιστευτείς.
  • Φίλοι μου στην ανάγκη κι εχθροί μου στη χαρά.
  • Όποιος κοιμάται με τον εχθρό του, του δίνει την άδεια να τον σκοτώσει.
  • Έχε πίστη στο Θεό, και μη φοβάσαι τον εχθρό.
  • Ουδείς χειρότερος εχθρός από τον ευεργεντηθέντα φίλο.
  • Η φωτιά δεν σβήνει με τη φωτιά, αλλά με νερό.
  • Αν θες να κάνεις δύο καλά, κάμε ένα καλό του εχθρού σου.
  • Έχεις πίστη στο Θεό; Μη φοβασαι τον εχθρό.
  • Ο πρώτος εχθρός σου, είναι ο εαυτός σου.
  • Παλιό εχθρός, φιλός δεν γίνεται.
  • Φίλος που έγινε εχθρός, ποτέ δεν ήταν φίλος.
  • Ο άνθρωπος είναι ο λύκος του ανθρώπου. (Κροατική παροιμία)
  • Ρώτησαν τον Άγιο Σπυρίδωνα, γιατί έχει τόσους εχθρούς. Και εκείνος απάντησε: ''Γιατί έχω φίλο Τον Χριστό!''...
  • Στον φιλόσοφο Ζήνωνα, είπε κάποτε κάποιος εχθρός του: να χαθώ αν δεν σε τιμωρήσω! Και εγώ το ίδιο, του απάντησε ο Ζήνωνας, αν δεν σε κάνω φίλο!
  • Μιλούσε κάποτε ο πρόεδρος των Η.Π.Α. Αβραάμ Λίνκολν σε μια συγκέντρωση, για την εντολή της αγάπης προς τους εχθρούς. Σε μια στιγμή, πετάγεται ένας ψηφοφόρος του, τον διέκοψε την ομιλία του και του λέει: ''Μα πως είναι δυνατόν, να αγαπάμε αυτούς, που σαν επικίνδυνοι εχθροί πρέπει να τους εξαφανίσουμε από προσώπου γης;''. Και ο Λίνκολν με ετοιμότητα και ψυχραιμία του απάντησε: ''Ακριβώς αυτό κάνουμε, φίλε μου. Εξαφανίζουμε τους εχθρούς μας, με το να τους κάνουμε δια της αγάπης μας, φίλους μας!''.
  • Ένας εχθρός του βασιλιά Μιθριδάτη είχε γράψει ένα βιβλίο εναντίον του, στο οποίο ανέφερε όλα τα ελαττώματά του με δηλητηριασμένη γλώσσα. Ο Μιθριδάτης προμηθεύτηκε εκείνο το βιβλίο και το διάβαζε προσεχτικά, χωρίς να εξανίσταται, αλλά απεναντίας φαινόταν να τον ενδιαφέρει όσο τίποτα άλλο στον κόσμο.
    Ένας αυλικός του τον ρώτησε τότε, χωρίς να ξέρει περί τίνος ακριβώς επρόκειτο:
    - Το βιβλίο αυτό είναι τόσο σπουδαίο ώστε σού έγινε αχώριστος σύντροφος, του είπε.
    - Βεβαίως, αποκρίθηκε ο βασιλιάς. Το βιβλίο αυτό είναι ο καλύτερός μου σύντροφος, γιατί μου λέει τα ελαττώματά μου, που κανείς από σας δεν μου είπε ποτέ...