Περί κατάνυξης

  • Κατάνυξη είναι η εσωτερική πνευματική αλλοίωση κατά την ώρα της προσευχής. Πρέπει να ζει κανείς την παρουσία του Θεού. Τότε κατακλύζεται από ευγνωμοσύνη, διότι όλα τα βλέπει ευλογία του Θεού. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
  • Η κατάνυξη γεννά την ταπεινοφροσύνη και η ταπεινοφροσύνη γεννά την κατάνυξη. (Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος)
  • Η κατάνυξη εμφανίζεται με πολλές μορφές (πνευματικής) ωραιότητας. Γι' αυτό και ο "Ιερεμίας λέει: «Διαμερισμός υδάτων κατήγαγεν ο οφθαλμός μου» (Ιερ. 3,47). Δύο είναι τα σπουδαιότερα είδη της κατανύξεως: Όταν η ψυχή διψάσει το Θεό, αισθάνεται κατάνυξη πρώτα από το φόβο και έπειτα (κατάνυξη) από τον πόθο. Πρώτα δηλαδή λιώνει τον εαυτό της με τα δάκρυα, καθώς θυμάται τις αμαρτίες της, και νιώθει φόβο, μήπως εξαιτίας τους ριχθεί στην αιώνια κόλαση. Και αφού ταλαιπωρηθεί πολύ από τη λύπη, τότε η δειλία παύει και μέσα στην ψυχή γεννιέται θάρρος και κάποια βεβαιότητα για τη συγχώρηση. Στο έξης η ψυχή θερμαίνεται από τον πόθο της ουράνιας χαράς και αυτή που πρώτα έκλαιγε από το φόβο της καταδίκης, αρχίζει ύστερα να κλαίει πάλι πικρά, επειδή βρίσκεται ακόμα μακριά από τη Βασιλεία των Ουρανών. Γιατί, αφού καθαρθεί ο νους, βλέπει πια καθαρά ποιοί είναι οι χοροί των αγγέλων και ποιά η κοινωνία τους, ποιά είναι η λαμπρότητα και η μεγαλοσύνη των μακαρίων πνευμάτων και ποιά η θεωρία αυτού του ίδιου του Θεού. (Άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος)
  • Δεν αισθανθήκαμε κατάνυξη στην ψυχή μας, διότι ούτε τα αμαρτήματά μας αναλογιζόμαστε μετ' ακριβείας, ούτε εξετάζουμε τις ευεργεσίες του Θεού, αλλά και ούτε στρέφουμε το νου μας προς εκείνους που έχους πετύχει μεγάλα πράγματα. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Όπως είναι αδύνατον να αναμείξει κανείς στο νερό τη φωτιά, έτσι είναι και αδύνατον να συνυπάρξουν η τρυφή και η κατάνυξη. Διότι η μεν κατάνυξη είναι μητέρα των δακρύων και της νήψεως, ενώ η τρυφή είναι η μητέρα του γέλιου και της απερίσκεπτης διαγωγής. Και με την κατάνυξη η ψυχή αναπτερώνεται, ενώ με την τρυφή, γίνεται βαρύτερη και από τον μόλυβδο. (Ιερός Χρυσόστομος)
  • Όταν κατανυχθεί η ψυχή μας, αυτό σημαίνει ότι ο Κύριος μας επισκέφτηκε απρόσκλητος και μας έδωσε το σφουγγάρι της Θεαρέστου λύπης και το δροσιστικό ύδωρ των ευλαβικών δακρύων, για να εξαλείψουμε το χειρόγραφο των αμαρτιών μας. Αυτήν την κατάσταση, φύλαξε την σαν κόρη οφθαλμού. (Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος)
  • Η κατάνυξη είναι καθ' αυτό δώρο του Κυρίου. Και στην ψυχή που κατανύσσεται, υπάρχει μια αληθινή ηδονή, διότι ο ίδιος ο Θεός με μυστικό τρόπο παρηγορεί τους "συντετριμμένους τη καρδία". (ΆγιοςΙωάννηςτηςΚλίμακος)
  • Κατάνυξη είναι ο συνεχής βασανισμός της συνειδήσεως, ο οποίος με την νοερά εξομολόγηση, κατορθώνει να δροσίζει (και να παρηγορεί) την φλογισμένη καρδιά. Η κατάνυξη, είναι καθ΄ εαυτό δώρο του Κυρίου. Και στην ψυχή που κατανύσσεται, υπάρχει μία αληθινή ηδονή, διότι ο ίδιος ο Θεός, με μυστικό τρόπο παρηγορεί τους «συντετριμμένους τη καρδία». (Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος)
  • Κατάνυξη είναι η παρηγοριά που δίνει ο Θεός, σε εκείνους τους ανθρώπους, που συνεχώς εξετάζουν προσεκτικά τον εαυτόν τους για πιθανές αμαρτίες, για να τις εξομολογηθούν. (Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος)
  • Από την κατάνυξη έρχεται το κλάμα και ο άνθρωπος που κλαίει, δεν θα αμαρτήσει ποτέ, γιατί μέσα στο κλάμα, παρουσιάζεται έλλειψη και αποχή των κακών. (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος)
  • Μόνο όταν προσέχουμε τη γλώσσα, είναι δυνατόν να έρθει στην ψυχή μας η κατάνυξη. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
  • Την πραγματική κατάνυξη θα την επιτύχεις, όταν με εγκράτεια και αγρυπνία, προσευχή και ταπείνωση, μαράνεις ολότελα την έμφυτη ηδονή της σάρκας και σταυρωθείς μαζί με τον Ιησού, μη ζώντας πλέον εμπαθώς, αλλά με τη Χάρη και την καθοδήγηση του Πνεύματος, με την ελπίδα της Βασιλείας των Ουρανών. (Όσιος Θεόγνωστος)
  • Όπως ακριβώς από την άνεση και την τρυφή και την καλοπέραση, προέρχεται η αναλγησία, η πώρωση και η σκληρότητα της καρδιάς, έτσι από την εγκράτεια και από την προσεκτική δίαιτα, προέρχεται η συντριβή της καρδιάς και η κατάνυξη, που αποτρέπει κάθε πικρία και χορηγεί την γλυκειά ιλαρότητα. (Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς)
  • Στα δροσερά άνθη των λιβαδιών, οι μέλισσες περιτριγυρίζουν την βασίλισσά τους. Και την ψυχή που έφτασε να βρίσκεται σε αδιάλειπτη κατάνυξη, την περικυκλώνουν οι νοερές δυνάμεις σαν φίλες και οικείες και βοηθούν να εκπληρωθούν οι επιθυμίες της. (Άγιος Ηλίας ο Πρεσβύτερος)
  • Όταν είναι μαζί μας η κατάνυξη είναι μαζί μας ο Θεός. (Όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ)
  • Όποιος θέλει να παραμένει διαρκώς στην κατάσταση της κατανύξεως και της πνευματικής θεωρίας, πρέπει να οικειωθεί σταθερά την ταπείνωση με την αυτομεμψία και τη συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του ενώπιον του Θεού και των ανθρώπων, απορρίπτοντσς ολοκληρωτικά την αυτοδικαίωση και την κατάκριση των άλλων. (ΆγιοςΙγνάτιοςΜπριαντσιανίνωφ)
  • Η κατάνυξη είναι Θείο δώρο, που χαρίζεται σε όσους υπομένουν στη θλίψη και επιμένουν στην προσευχή, Θείο δώρο, που διαρκώς αυξάνεται μέσα τους, χειραγωγώντας τους στην πνευματική τελειότητα. (Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ)
  • Από την προσοχή γεννιέται η κατάνυξη και από την κατάνυξη αυξάνεται η προσοχή. Η μία γεννά, αλλά και ενισχύει την άλλη. Και οι δύο μαζί δίνουν βάθος στην προσευχή, και βαθμιαία, ζωή στην καρδιά, την οποία καθαρίζουν. (Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ)
  • Αγάπησε την ταπείνωση του Χριστού, πρόσεχε τον εαυτόν σου, προφυλάγοντας τον νου σου κατά την ώρα της προσευχής. Και όπου και αν πας, μην προβάλλεις τον εαυτόν σου σαν σοφό και δάσκαλο, αλλά να έχεις ταπεινό φρόνημα και ο Θεός θα σου δώσει την κατάνυξη. (Αββάς Σιλουανός)
  • Η κατάνυξη έρχεται, όταν σκέπτεσαι πόσο λύπησες το Θεό. Όπου Εκείνος είναι τόσο καλός, τόσο γλυκύς, τόσο ελεήμων, αγαθός, όλος γεμάτος αγάπη. Όπου Σταυρώθηκε και όλα τα έπαθε για εμάς. Αυτά και άλλα που έπαθε ο Κύριος, όταν μελετάς, σου φέρνουν κατάνυξη... (ΓέρονταςΙωσήφοΗσυχαστής)
  • Μέσα σου να βράζει η χαρά και να μη φαίνεται. Μέσα σου να βράζει η λύπη, η κόλαση, αλλά να μην το εξωτερικεύεις. Μπορείς να κατανύσσεσαι εσύ και εγώ εδώ, και ο ένας να μην παίρνει μυρωδιά τον άλλονε. Αυτό είναι κατά Θεόν. Άμα το εξωτερικεύεις, είτε υπερηφάνεια θα σε πιάσει, η... θα το χάσεις. (Γέροντας Εφραίμ ο Κατουνακιώτης)
  • Η κατάνυξη έρχεται, όταν σκέπτεσαι πόσο λύπησες τον Θεό. Όπου Εκείνος είναι τόσο καλός, τόσο γλυκύς, τόσο ελεήμων, αγαθός, όλος γεμάτος αγάπη. Όπου εσταυρώθη και όλα τα έπαθεν δι΄ ημάς. Αυτά και άλλα που έπαθε ο Κύριος, όταν μελετάς, σου φέρνουν κατάνυξη. (ΓέρονταςΙωσήφ οΗσυχαστής)
  • Η κατάνυξη αποτελεί σαφή ένδειξη ότι ο νους έχει ενωθεί με την καρδία διά της Θείας Χάριτος και η πνευματική ηδονή που γεύεται ο άνθρωπος τις ευλογημένες εκείνες στιγμές δεν συγκρίνεται με καμμιά άλλη ηδονή. (Γέροντας Εφραίμ ο Βατοπαιδινός)
  • Αν έρθει και κατοικήσει το Άγιο Πνεύμα στην καρδιά μας, τότε ο άνθρωπος αισθάνεται να καίγεται και να βγαίνει φλόγα από τη μύτη, από το στόμα και τόσο θερμαίνεται και φλογίζεται η καρδιά του, ώστε λέει: Από που ήρθε αυτή η φλόγα, αυτή η αγαλλίαση, αυτή η χαρά! Δεν μπορεί να διηγηθεί ο άνθρωπος, αυτά που έρχονται στην ψυχή του... (Γερόντισσα Μακρίνα Βασσοπούλου)
  • Επειδή ο Θεός μας αγαπάει όλους και θέλει όλοι να σωθούμε, γι' αυτό και έρχεται η Χάρις του, ακόμα και σε ανθρώπους που έχουν ακάθαρτη καρδιά και υπερίπταται πάνω από την καρδιά τους και την ''τρυπάει'' λίγο, προκειμένου να δημιουργηθεί μια κατάνυξη σ' αυτούς. Ο Θεός ''τρυπάει'' την καρδιά τους, από ένα κήρυγμα, από ένα λόγο, από ένα περιστατικό στη ζωή τους και τότε αισθάνονται αυτοί οι άνθρωποι, παρόλο που δεν είναι καλοπροαίρετοι μια γλυκύτητα. Και δίνει ένα δείγμα σ' αυτούς, σαν να τους λέει: ''Αυτό θα νοιώθεις, όταν καθαρίσεις την καρδιά σου... Εγώ έριξα το βέλος, το αποσύρω και φεύγω. Εσύ εάν θέλεις, να διαθέσεις την προαίρεσή σου και τότε θα δημιουργήσεις προϋποθέσεις και καταστάσεις μόνιμης γλυκύτητας και κατανύξεως''. Τους δίνει δηλ. ο Θεός ένα δείγμα της δικής Του αγάπης και παρουσίας, έτσι ώστε εκείνοι να καθαρίσουν την καρδιά τους. (π. Αθανάσιος Μυτιληναίος)
  • Αν δεν έχεις κατάνυξη, μάθε ότι πάσχεις είτε από κενοδοξία είτε από φιληδονία, γιατί αυτές είναι που δεν αφήνουν την ψυχή να νιώσει κατάνυξη. (Είπε Γέρων)
  • Λίγο-λίγο συνήθισε την καρδιά σου να λέει για τον καθέναν από τους αδελφούς: ''Στα αλήθεια, αυτός είναι πιο προχωρημένος από μένα στον δρόμο του Θεού''. Και πάλι: ''Αυτός είναι καλύτερος από μένα''. Και έτσι σιγά-σιγά θα φθάσεις στο σημείο να βάζεις τον εαυτό σου κάτω από όλους, και θα κατοικήσει μέσα σου το Πνεύμα του Θεού. Ενώ, αν περιφρονήσεις έναν άνθρωπο, φεύγει η Χάρη του Θεού από σένα και παραδίνεις τον εαυτό σου σε σαρκικούς μολυσμούς και σου σκληρύνεται η καρδιά και δεν θα υπάρχει καμιά κατάνυξη μέσα σου. (Είπε Γέρων)
  • Εκείνο που πάνω από όλα εξαφανίζει την κατάνυξη και την ταπείνωση της ψυχής είναι ο θυμός. (Είπε Γέρων)
  • Και τί είναι η κατάνυξη;

Μες στην καρδιά η Άνοιξη! (Χριστόφορος Γεροντίδης)

  • Προτιμώ να αισθάνομαι την κατάνυξη, παρά να είμαι σε θέση να δώσω τον ορισμό της.