Περί αυτοελέγχου

• Προ κρίσεως εξέταζε σεαυτόν, και εν ώρα επισκοπής ευρήσεις εξιλασμόν. [Πριν σε κρίνει ο Κύριος, εξέτασε τον εαυτόν σου και κατά την ώρα της επισκέψεως του Κυρίου, θα βρεις ενώπιόν Του έλεος και συγχώρηση.] (Σοφία Σειράχ 18,20)
• Εξέταζε ενώπιον του Θεού με μεγάλη προσοχή τον εαυτό σου, κάθε μέρα και βλέπε την καρδιά σου, ποιό πάθος βρίσκεται μέσα σ' αυτήν. Και πέταξέ το μακριά από τήν καρδιά σου, για να μη σου γίνει αφορμή καταδίκης. (ΆγιοςΗσαϊαςοΑναχωρητής)
• Περισσότερο εξέταζε τον εαυτό σου και όχι τους άλλους· γιατί στο ένα θα είσαι κερδισμένος εσύ, ενώ στο άλλο οι άλλοι. (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος)
• Να μην περιμένουμε να μας ελέγξουν οι άλλοι, αλλά οι ίδιοι να ελέγχουμε τον εαυτόν μας. (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος)
• Τα καθημερινά μας έργα, πρέπει να τα ζυγίζομε κάθε στιγμή και να τα προσέχομε και το βράδυ να τα ελαφρώνομε όσο μπορούμε περισσότερο με τη μετάνοια, αν θέλομε, με τη βοήθεια του Χριστού, να νικήσομε την κακία. Και πρέπει να παρατηρούμε προσεκτικά, αν εκτελούμε όλα τα αισθητά και φανερά έργα μας σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, ενώπιον του Θεού και μόνο για το Θεό, για να μην παρασυρόμαστε παράλογα από τις αισθήσεις μας. (Άγιος Ησύχιος ο Πρεσβύτερος)
• Αδελφοί, έμποροι είμαστε πνευματικοί και μοιάζουμε τους κοινούς εμπόρους, που υπολογίζουν κάθε μέρα το κέρδος και τη ζημιά τους. Και αν διαπιστώσουν ότι ζημιώθηκαν, πασχίζουν με φροντίδα ν' αποκαταστήσουν τη ζημιά. Έτσι και εσύ, κάθε μέρα, βράδυ και πρωί, να εξετάζεις με προσοχή την εμπορική σου δραστηριότητα. Και το μεν βράδυ να συγκεντρώνεσαι στην καρδιά σου με περισυλλογή και να λες στον εαυτόν σου: Μήπως άραγε παρόργισα σε κάτι το Θεό; Μήπως ξεστόμισα κανένα μάταιο λόγο; Μήπως αδιαφόρησα για τον αδελφό μου ή τον έκανα να θυμώσει; Μήπως κατέκρινα κάποιον; Μήπως μετεωρίστηκα και είχα κοσμικές φαντασίες; Μήπως με ενόχλησε σαρκική επιθυμία και την δέχθηκα με ευχαρίστηση; Μήπως παρασύρθηκα από τις επίγειες μέριμνες και έχασα τελείως τη μνήμη του Θεού;". Αυτά και τα παρόμοια να συλλογίζεσαι. Και αν βρεις ότι ζημιώθηκες σε κάτι απ' αυτά, φρόντισε ν' αποκαταστήσεις τη ζημιά. Στέναξε και κλάψε, παρακαλώντας το Θεό να σε βοηθήσει, για να μην ξαναζημιωθείς. Το πρωί πάλι να στοχάζεσαι τούτα: "Πώς άραγε πέρασα αυτή τη νύχτα; Κέρδισα τίποτα στη διάρκεια της ή ζημιώθηκα; Αγρύπνησε ο νους μαζί με το σώμα; Δάκρυσαν τα μάτια μου; Μήπως αποκοιμήθηκα στη γονυκλισία; Μήπως μου επιτέθηκαν πονηροί λογισμοί και δεν τους έδιωξα αμέσως, αλλά τους εξέτασα με ευχαρίστηση;". Ερευνώντας έτσι με προσοχή τον εαυτό σου, αν νικήθηκες σε κάτι απ' αυτά, αγωνίσου να επανορθώσεις και βάλε φρουρό στην καρδιά σου, για να μην πάθεις τα ίδια. Αν έτσι φροντίζεις να κάνεις πάντοτε, σώζεις το (πνευματικό) εμπόρευμα σου, ασφαλίζοντας το στις αποθήκες των ουρανών. (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος)
• Θυμίσου την ημέρα του θανάτου σου, για να μάθεις την αδυναμία σου. Διερεύνησε τον εαυτό σου όσο ακόμα ζεις, προχώρησε με τη σκέψη σου στο εσωτερικό του και τότε θα δεις όλη τη μηδαμινότητά του. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Αν κάποιος εξετάσει καλά, θα βρει και άλλη εξουσία, που είναι μητέρα κάθε άλλης εξουσίας. Ποιά; Το να είναι κάθε άνθρωπος κύριος του εαυτού του. Το να μπορεί να κυβερνά καθένας τον εαυτόν του, καταπολεμώντας πάθη και διατηρώντας και αυξάνοντας με κάθε δύναμη, όλα τα βλαστάρια της αρετής. Γιατί ποιό είναι το κέρδος, όταν κάποιος εξουσιάζει τόσους πολλούς και δεν μπορεί να εξουσιάσει τον εαυτόν του και τα πάθη του; (Ιερός Χρυσόστομος)
• Μην κρίνεις, λοιπόν εξωτερικά, προσπαθώντας να βρεις ψεγάδια στον αδελφό σου, σαν εκείνον τον αλαζόνα Φαρισαίο πού δικαίωνε τον εαυτόν του και εξευτέλιζε τον Τελώνη. Τον εαυτό σου να ανακρίνεις διαρκώς, μην τυχόν αμάρτησες με την σκέψη, μήπως η γλώσσα βιάστηκε και έσφαλλε σε κάτι, μήπως τα έργα σου δεν συμφωνούν με το Θείο θέλημα. Και αν βρεις με την αυτοεξέταση, ότι είναι πολλά τα αμαρτήματά σου - και οπωσδήποτε θα βρεις, γιατί άνθρωπος είσαι και εσύ - λέγε τα λόγια του Τελώνη: «Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» (Λουκ. 18,13). (Μέγας Βασίλειος)
• Να προσέχεις τον εαυτό σου, για να γνωρίσεις την υγεία και την αρρώστια της ψυχής σου. Να εξετάζεις την εργασία κάθε ημέρας, σύγκρινέ την με την προηγούμενη εργασία και βιάσου να βελτιωθείς. Μην πάψεις να διερευνάς τον εαυτό σου, αν δηλαδή η ζωή σου προχωρεί σύμφωνα με τις εντολές του Θεού. Να προοδεύεις στις αρετές, ώστε να πλησιάζεις τη ζωή των αγγέλων. (Μέγας Βασίλειος)
• Όταν τελειώσει η μέρα ευχαριστούμε τον Θεό για όσα αγαθά μας έδωσε ή για όσα επιτύχαμε και εξομολογούμαστε τις παραλείψεις μας. (Μέγας Βασίλειος)
• Να κρατάς γερά τα πηδάλια της ζωής. Να κυβερνάς τα μάτια σου, για να μην πέσει κάποτε πάνω σου ορμητικό το κύμα της επιθυμίας από τα μάτια. Να κυβερνάς τη γλώσσα, την ακοή, για να μην δεχθείς κάτι το βλαβερό, για να μην πεις κάτι απ' αυτά που απαγορεύονται. Να μην σε αναποδογυρίσει η ζάλη απ' το θυμό, να μην σε κατακλύσουν οι αιφνίδιοι φόβοι, ούτε να σε καταποντίσει βαριά λύπη. Κύματα είναι τα πάθη. Όταν κρατάς ψηλότερα τον εαυτό σου, θα είσαι καλός κυβερνήτης της ζωής. Εάν δε το καθένα απ' αυτά δεν τον διακυβερνάς με εμπιστοσύνη και σταθερότητα, με το να περιφέρεσαι, σαν κάποιο ανερμάτιστο πλοίο, απ' αυτά που συμβαίνουν κάθε φορά, θα εξαφανιστείς στο πέλαγος της αμαρτίας. (Μέγας Βασίλειος)
• Προσπάθησε κάθε βράδυ να μετανοείς και να ζητάς συγχώρηση από τον Θεό, για όσα κακά είπες, έκανες και σκέφτηκες και φρόντιζε να τα εξομολογείσαι. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Να περιεργάζεσαι τα σφάλματά και τις ατέλειές σου και όχι τις ξένες υποθέσεις, για να μην κυριευτεί το εργαστήριο της διάνοιάς σου από τον διάβολο. Γιατί όποιος αποστρέφεται την κριτική εις βάρος του εαυτού του, παραμένει ενσυνείδητα δέσμιος των χειρότερων παθών του. (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής)
• Η μελέτη του εαυτού μας, είναι η πιο ωφέλιμη από όλες τις μελέτες. Μπορεί κανείς να μελετάει πολλά βιβλία, αλλά αν δεν παρακολουθεί τον εαυτόν του, όλα όσα διαβάζει πάνε χαμένα. Γι' αυτό πάντα να εξετάζουμε τον εαυτόν μας, για να μην αφήνουμε ρέμπελο πνευματικά τον εαυτόν μας και μας κάνει ο εχθρός αιφνιδιασμό ο οποίος ποτέ δεν κοιμάται και προσπαθεί να βρει ευκαιρία να μας κάνει κακό. Εξάλλου και οι μπακάληδες, εάν δεν παρακολουθήσουν τα κέρδη από τις ζημιές τους, για να τις προσέξουν, γρήγορα χρεωκοπούν και τελικά τους κλείνουν φυλακή... (ΆγιοςΠαϊσιος ο Αγιορείτης)
• Πολλές φορές λέμε για κάποιον: «»Αυτός έχει χάσει τον έλεγχο». Ξέρετε πότε χάνεται ο έλεγχος; Όταν δεν παρακολουθεί ο άνθρωπος τον εαυτό του. Και όταν κάποιος πάσχει στο μυαλό και δεν ελέγχει τον εαυτό του, έχει ελαφρυντικά. Αλλά ένας που έχει μυαλό και δεν ελέγχει τις πράξεις του, επειδή δεν παρακολουθεί τον εαυτό του, αυτός δεν έχει ελαφρυντικά... (ΆγιοςΠαϊσιος ο Αγιορείτης)
• Όταν ο άνθρωπος δεν ασχολείται με την καλή έννοια με τον εαυτόν του, δεν κάνει δηλαδή δουλειά στον εαυτόν του, είναι σαν έμπορας, που αγοράζει και πουλάει και δεν ξέρει τι χρέη έχει και τελικά τον κλείνουν στην φυλακή. Πρέπει ο άνθρωπος, πάντα να ελέγχει τον εαυτόν του και να κοιτάζει πως να κάνει το θέλημα του Θεού. Όταν κάνει το θέλημα του Θεού, τότε συγγενεύει με τον Θεό και τότε, χωρίς να ζητάει από τον Θεό, λαμβάνει· δέχεται συνέχεια νερό από την πηγή. (ΆγιοςΠαϊσιος ο Αγιορείτης)
• Ο άνθρωπος πρέπει να παρακολουθεί τους λογισμούς του και τις ενέργειές του, για να βλέπει αν συμφωνούν με τις εντολές του Ευαγγελίου, να πιάνει τα σφάλματά του και να αγωνίζεται να τα διορθώνει. Γιατί, αν αφήνει ένα σφάλμα του να περνά απαρατήρητο ή, όταν του λέει ο άλλος κάποιο ελάττωμά του, δεν κάθεται να το σκεφτεί, δεν μπορεί να προκόψη πνευματικά. Αν δεν παρακολουθεί κάποιος τον εαυτό του, μπορεί όταν κάνει ένα σφάλμα και του λένε να προσέχει, να νομίζει ότι τον αδικούν και να φθάνει στην αναίδεια. Μιά αδελφή λ.χ. βάζει περισσότερο φάρμακο και καίει με το ράντισμα τα φύλλα από τις ελιές. Της κάνουν παρατήρηση και αντί να συναισθανθεί το λάθος της και να πει: ''ευλόγησον'', νιώθει αδικημένη και κλαίει. ''Με αδικούν, λέει. Αν έπεφτε ακρίδα και χαλούσε τα δένδρα, δεν θα μιλούσαν, ενώ τώρα που τα χάλασα εγώ, φωνάζουν. Χριστέ μου, μόνον Εσύ με καταλαβαίνεις!'', και δώσ' του δάκρυα! Μπορεί να νιώθει και χαρά, γιατί σκέφτεται, ότι θα έχει μισθό από την αδικία που δέχτηκε και να ευγνωμονεί τον Χριστό! Αυτό είναι μιά λανθασμένη κατάσταση, είναι μεγάλη πλάνη! (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Εγώ, αν έλεγε λ.χ. κάποιος ότι είμαι υποκριτής, δεν έλεγα: «κακό χρόνο να έχει αυτός που το είπε», αλλά έψαχνα να βρώ τι ήταν αυτό που τον ανάγκασε να πει αυτήν την κουβέντα. «Κάτι συμβαίνει, έλεγα. Δεν φταίει ο άλλος. Κάτι δεν πρόσεξα, κάποια αφορμή έδωσα και παρεξήγησε την συμπεριφορά μου. Δεν μπορεί στα καλά καθούμενα να το είπε αυτό. Αν πρόσεχα και είχα κινηθεί με σύνεση, δεν θα με παρεξηγούσε. Τον έβλαψα τον άλλον και θα δώσω λόγο στον Θεό» και προσπαθούσα αμέσως να βρω το σφάλμα μου και να το διορθώσω. Δεν εξέταζα δηλαδή πως το είπε ο άλλος. αν το είπε από ζήλεια, από φθόνο ή αν το άκουσε από άλλον και το κατάλαβε αλλιώς. Δεν με απασχολούσε αυτό. Και τώρα, σε όλες τις περιπτώσεις, έτσι κάνω. Αν μου πει λ.χ. κάποιος μια κουβέντα, ούτε κοιμάμαι. Και αν είναι έτσι όπως τα λέει εκείνος, θα στενοχωρηθώ και θα κοιτάξω να διορθωθώ. Και αν δεν είναι έτσι, πάλι θα στενοχωρηθώ, γιατί σκέφτομαι ότι εγώ έφταιξα σε κάτι. Κάπου δεν πρόσεξα και τον σκανδάλισα. Δεν ρίχνω το βάρος στον άλλον, εξετάζω πως θα κρίνη ο Θεός αυτό που έκανα, όχι πως θα με δουν οι άνθρωποι. (ΆγιοςΠαϊσιοςοΑγιορείτης)
• Το να ασχολείσαι με τον εαυτόν σου έχει κόπο, ενώ το να ασχολείσαι με τους άλλους είναι εύκολο... (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Όταν κανείς παρακολουθεί και εξετάζει κάθε γεγονός που συμβαίνει στην ζωή του, αποκτάει πείρα, προσέχει και έτσι προοδεύει. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Να ελέγχετε τις σκέψεις σας... Να συγκρατείτε τα λόγια σας... Να κυριαρχείτε στα πάθη σας... Να κάνετε έργα που αντέχουν στο φως της ημέρας... (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Εγώ, όταν κάποιος με πόνο μου λέει: ''Είμαι τέτοιος και τέτοιος...'', τον χαίρομαι, γιατί, αφού αναγνωρίζει τα σφάλματά του, θα ελευθερωθεί από αυτά. Και τώρα που ήμουν στο νοσοκομείο (Θεαγένειο 1994), ήρθε μια γυναίκα, που τα χέρια της ήταν τρυπημένα από τις μεταγγίσεις! Ήταν τελείως χάλια! Δεν είχε η φουκαριάρα φλέβα για φλέβα! ''Δεν έχω κανένα καλό, μου λέει. Μήπως με λυπηθεί από αυτά ο Θεός και με πάρει στον Παράδεισο! Έχω εκείνο και εκείνο το ελάττωμα...''. Και έλεγε-έλεγε ένα σωρό κουσούρια. Τί λεπτή εργασία έκανε στον εαυτό της! Εγώ σε τέτοια κατάσταση, άλλον άνθρωπο δεν είδα! (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Πρέπει να έχεις ακατάπαυστα το φόβο του Θεού και να ανακρίνεις κάθε μέρα τον εαυτόν σου, τι καλό ή τι κακό έπραξες. Και τα καλά να τα λησμονείς, μην τυχόν πέσεις στο πάθος της κενοδοξίας. Για τα κακά όμως να χύνεις δάκρυα, να εξομολογείσαι και να προσεύχεσαι θερμά. Η ανάκριση αυτή να γίνεται κατά τον εξής τρόπο: Αφού τελειώσει η ημέρα και έρθει το βράδυ, να συλλογίζεσαι: «Πώς άραγε, με τη βοήθεια του Θεού, πέρασα την ημέρα; Μήπως κατέκρινα κανένα, ή πρόσβαλα, ή σκανδάλισα, ή κοίταξα άλλον με εμπάθεια, ή παράκουσα εκείνον που επιστατεί στη διακονία και αμέλησα το διακόνημά μου, ή οργίστηκα εναντίον κανενός, ή εκεί που στεκόμουν στην Θεία Ακολουθία απασχόλησα τον νου μου σε ανώφελα πράγματα, ή βάραινα από τη ραθυμία και άφησα την Εκκλησία και τον κανόνα;» Όταν βρεις σ' όλα αυτά τον εαυτόν σου ανεύθυνο, τότε φώναξε στο Θεό με πολλά δάκρυα: «Κύριε συγχώρεσέ μου, όσα αμάρτησα με πράξεις και λόγια, με γνώση μου ή με άγνοια». Γιατί σε πολλά φταίμε, χωρίς να το γνωρίζουμε... (Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος)
• Ο καθένας οφείλει να ζητά λογαριασμό από την ψυχή του και να την ανακρίνει και να εξετάζει, ποιές είναι οι κλίσεις της. Και αν βλέπει την καρδιά του, ότι δεν συμφωνεί με τους νόμους του Θεού, ας αγωνίζεται με όλη του τη δύναμη και όπως το σώμα, έτσι και το νου να τον διατηρεί αδιάφθορο και ανένδοτο στους πονηρούς λογισμούς, αν βέβαια θέλει, σύμφωνα με τη Θεϊκή υπόσχεση, να έρθει μέσα του ο Κύριος να κατοικήσει. Γιατί Αυτός υποσχέθηκε, να κατοικήσει και να βαδίσει (Β΄ Κορ. 6,16) μέσα στις καθαρές ψυχές, που αγαπούν το καλό. (ΆγιοςΜακάριοςοΑιγύπτιος)
• Γνώρισα κάποιον με ενάρετη ζωή. Αυτός, καθισμένος στο κελί του, επιτηρούσε τις προσβολές των λογισμών του. Σημείωνε ποιός επιτέθηκε πρώτος και ποιός δεύτερος, πόσο χρόνο έμεινε ο καθένας μέσα του και αν έδειξε μικρότερη ή μεγαλύτερη αντίσταση από την προηγούμενη μέρα. Και απ' αυτήν την εξέταση, έβγαζε με ακρίβεια συμπέρασμα, για τη βοήθεια της Χάριτος του Θεού και για τη δική του καρτερία και προκοπή και για τη συντριβή του εχθρού. Πρέπει λοιπόν και εμείς να υιοθετήσουμε και να εφαρμόσουμε τέτοιους κανόνες. Γιατί αν οι έμποροι, που ασχολούνται με πρόσκαιρες υποθέσεις, τις εξετάζουν καθημερινά και χαίρονται όταν διαπιστώνουν πρόοδο και κέρδη, ενώ απεναντίας λυπούνται για τις ζημιές, πολύ περισσότερο πρέπει να είμαστε άγρυπνοι εμείς, που εμπορευόμαστε έναν ανεκτίμητο θησαυρό, (όπως είναι η σωτηρία της ψυχής μας). Και πρέπει να ζητάμε όλο και περισσότερα πνευματικά αγαθά. Αν πάλι διαπιστώσουμε, ότι ο εχθρός μας έκλεψε κάτι, έστω μικρό, από αυτά τα αγαθά, να λυπόμαστε πολύ και να θρηνούμε για τη ζημιά που πάθαμε. Επιπλέον να καταδικάζουμε αυστηρά τον εαυτό μας και όλα να τα θυσιάζουμε, για να επανορθώσουμε το ένα αυτό σφάλμα. (Αγία Συγκλητική)
• Η πρώτη προϋπόθεση της γνήσιας μετάνοιας είναι η περισυλλογή και αυτοεξέταση. Οι γήινες υποθέσεις, οι βιοτικές μέριμνες και η ακατάσχετη περιπλάνηση των λογισμών, δεν μας επιτρέπουν να στραφούμε μέσα μας και να μελετήσουμε τον εαυτόν μας. (Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος)
• Προσπάθησε ήρεμα να ελέγξεις, να κριτικάρεις και ν' αναθεωρήσεις το σύνολο της ζωής σου, προσπαθώντας να την δεις με τον τρόπο που την βλέπει κι Εκείνος. Ύστερα ξερίζωσε σχολαστικά κάθε κακό, που αναπόφευκτα θα σου αποκαλύψει μια τέτοια έρευνα. Και απόφευγε να κατακρίνεις τους άλλους, ακόμα και με τους πιο μυστικούς λογισμούς σου. Οι λογισμοί της κατακρίσεως, σκοτώνουν την εσωτερική μας ειρήνη, χωρίς να εξυπηρετούν κάτι άλλο... (Άγιος Μακάριος της Όπτινα)
• Να εξετάζεις συνεχώς τον εαυτόν σου, μήπως και φωλιάζει κάποιο κακό μέσα σου. Αυτή η έρευνα-εξέταση είναι πολύ ωφέλιμη, γιατί γεννάει την ταπείνωση, τον φόβο του Θεού, την επιμέλεια του εαυτού σου, την ανάταση και την προσευχή. (Άγιος Τύχων του Ζαντόνσκ)
• Ας σκάψουμε βαθιά μέσα μας να εξετάσουμε την καρδιά μας με αυστηρότητα. Και όταν διαπιστώσουμε πως υπάρχει πλήθος αμαρτιών που την απομακρύνει από τη Θεία Χάρη, θα ομολογήσουμε πως πνευματικά είμαστε νεκροί. (Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης)
• Κάθε βράδυ πρέπει να εξετάζουμε τον εαυτόν μας, πως πέρασε την ημέρα και κάθε πρωί να τον εξετάζουμε, πως πέρασε την νύχτα. Όχι όμως μόνο σ' αυτές τις καθορισμένες ώρες, αλλά και κάθε άλλη ώρα, σε κάθε τόπο και για κάθετι, πρέπει να λογοδοτούμε στον εαυτόν μας, για τις αρετές και τα πάθη μας, πρέπει να κοιτάζουμε σε ποιά κατάσταση βρισκόμαστε - των αρχαρίων, των μεσαίων ή των τελείων - και πρέπει να ερευνούμε, αν αγωνιζόμαστε αντάξια των αμοιβών εκπληρώνοντας τις αρετές ή μήπως κοπιάζουμε μάταια χωρίς μισθό... (Όσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
• Λίγα λεπτά πριν κοιμηθείς, συλλογίσου καλά τη συμπεριφορά σου. Τι έκανες όλη τη μέρα, τι δεν σου άρεσε, τι αμαρτίες έκανες, τι δεν έπρεπε να πεις. Δώσε λογαριασμό στον εαυτό σου. Πάντα να είσαι σε επαγρύπνηση με τον εαυτόν σου. (Άγιος Γαβριήλ ο δια Χριστόν Σαλός)
• Μην κοιτάς τις αμαρτίες των άλλων, αλλά πρόσεχε την δική σου κακία. Διότι δεν θα δώσεις λόγο για τους άλλους, αλλά μόνο για τον εαυτόν σου. Δεν υπάρχει ανάγκη να προσέχεις τους άλλους, πως ζει ο καθένας και ποιές αμαρτίες κάνει. Εσύ πρόσεχε τον εαυτόν σου, Ευαρεστείς τον Θεό; Μοιάζει η ζωή σου με την ζωή των Αγίων; Ακολουθείς και εσύ την οδό που ακολούθησαν αυτοί στη ζωή τους; Είναι ευχάριστο μπροστά στον Θεό το έργο σου; (Άγιος Δημήτριος του Ροστώφ)
• Κάθε μέρα το βράδυ, να ελέγχετε τον εαυτόν σας και να μετανοείτε για τις αμαρτίες σας. Ο έλεγχος της ζωής μας, μας οδηγεί σε επίγνωση της αδυναμίας μας και σε μετάνοια. (Στάρετς Βαρσανούφιος)
• Είπαν οι Πατέρες, ότι πρέπει να καθαρίζει κανείς με επιμέλεια κάθε απόκρυφη πτυχή της ψυχής του. Να εξετάζει δηλαδή τον εαυτόν του κάθε βράδυ, πως πέρασε την ημέρα του και πάλι το πρωί πως πέρασε την νύχτα του και να μετανοεί ενώπιον του Θεού, γι' αυτά φυσικά που έχει αμαρτήσει. Πραγματικά, επειδή αμαρτάνουμε πολύ, έχουμε ανάγκη, εξαιτίας της λησμοσύνης μας και κάθε έξι ώρες να εξετάζουμε τους εαυτούς μας, πως περάσαμε και σε τι αμαρτήσαμε. Και καθένας μας να λέει μέσα του: «Μήπως άραγε με λόγια πλήγωσα τον αδελφό μου; Άραγε μήπως τον είδα να κάνει κάτι και τον κατέκρινα ή τον εξουδένωσα ή τον καταλάλησα; Μήπως γόγγυσα μέσα μου, επειδή αισθάνθηκα αηδία» - γιατί καί τό νά γογγύσει ακόμα κανείς μέσα του, είναι αμαρτία. Έτσι κάθε μέρα, έχουμε χρέος να εξετάζουμε τους εαυτούς μας πως περάσαμε. (Αββάς Δωρόθεος)
• Ένας ασθενής, δεν τον παρακολουθάει μόνο ο γιατρός· και ο ίδιος ο ασθενής παρακολουθάει τον εαυτό του, αν με εκείνα τα φάρμακα που του έδωσε ο γιατρός, πηγαίνει στο καλύτερο. Και εσύ ο ίδιος θα παρακολουθήσεις τον εαυτό σου, όχι μόνο ο πνευματικός σου... (ΓέρονταςΕφραίμΚατουνακιώτης)
• Όταν βλέπει κανείς συνεχώς τον εαυτό του και δεν τον δικαιολογεί ποτέ, τότε έρχεται η Θεία Χάρις και σκέφτεται ότι λύπησα τον Θεόν, τον πλησίον μου, και λεπταίνει η ψυχή σαν βαμβάκι. (ΓερόντισσαΜακρίναΒασσοπούλου)
• Κάθε βράδυ να κάνουμε ταμείο: ποιον θλίψαμε, πού λυπήσαμε, πού κακολογήσαμε; (ΓερόντισσαΜακρίναΒασσοπούλου)
• Είναι σημαντικό κάθε βράδυ να κάνουμε μια αυτοκριτική για την μέρα που πέρασε. Είναι το δικό μας προσωπικό ταμείο, για να ελέγξουμε εάν ήταν κερδισμένη ή χαμένη η μέρα, όπως κάνουν οι έμποροι, όταν κλείσουν το μαγαζί τους. Πρέπει να ελέγχουμε έτσι τους λεπτούς και δυσδιάκριτους λογισμούς που κάναμε την μέρα, αν θέλουμε να διάγουμε σωστή πνευματική ζωή. (Γέροντας Εφραίμ Σκήτης Αγίου Ανδρέα)
• Τί ωραίο πράγμα είναι να μην κάνει ο άνθρωπος κανένα παράπονο! Μόνο για τον εαυτό του να κάνει παράπονο και ποτέ για τον άλλο. Η επιτυχία εκεί βρίσκεται. Να στέκεται, να βλέπει και να ελέγχει τον εαυτό του. Να παρατηρεί και να αηδιάζει τον εαυτό του. Εκεί είναι ο Θεός. Εκεί είναι ο Χριστός, η ειρήνη, η γαλήνη, τα πάντα! (π. Ευσέβιος Γιαννακάκης)
• Με όλα αυτά που τεκταίνονται γύρω μας, με απασχολεί έντονα ένας λογισμός και τώρα τον κοινοποιώ. Σκέφτομαι πως μας λείπει, σαν πρόσωπα, η αυτοκριτική και ο αυτοέλεγχος. Σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητας. Ένα παράδειγμα. Μαλώνει η μάννα τον γιό, γιατί δεν έφερε καλούς βαθμούς. Σωστά. Δεν σκέφτεται όμως τους βαθμούς που έπαιρνε αυτή, όταν πήγαινε σχολείο. το παιδί δεν βρέθηκε στον δρόμο, ούτε γεννήθηκε από τα δέντρα. Είναι γέννημα αυτού του πατέρα και αυτής της μάννας. Από αυτούς πήρε, και τώρα φαίνεται τί πήρε. Τέτοια παραδείγματα πολλά. Σκέψου λίγο. Κρίνε λίγο τον εαυτό σου. Σκέψου λίγο ποιός είσαι και τί κάνεις. Σκέψου λίγο τί δίνεις, τί προσφέρεις στον άλλο, στον διπλανό σου, στο περιβάλλον σου. Σκέτη απογοήτευση. Περπατάς στον δρόμο, και πετάς το χαρτάκι. Γιατί δεν περιμένεις λίγο να το ρίξεις στον κάλαθο των αχρήστων; Το πρωϊ ήμασταν κάπου σταματημένοι και ο άλλος φτύνει στον δρόμο. Γιατί δεν φτύνει στο μαντήλι του; Με το αυτοκίνητο ο άλλος και πετάει από το παράθυρο το τενεκεδάκι από το αναψυκτικό στον δρόμο. Ποιός είσαι, δηλαδή ποιός νομίζεις πως είσαι; Ξέρεις ποιός είμαι εγώ; λέει ο άλλος. Δηλαδή ποιός είσαι; Μία χούφτα χώμα και λίγα κόκκαλα. Αυτό είσαι και εσύ και εγώ και ο καθένας. Λίγη αυτοκριτική. Μας χρειάζεται. Θα μπορούσαμε να απαριθμήσουμε και πολλά ακόμα. Ας κάνουμε την αυτοκριτική μας. Ας προσπαθήσουμε τουλάχιστο να μην βλέπουμε τον άλλο, αλλά τον εαυτό μας. Πιστέψτε με. Το έχουμε ανάγκη. Θα μας ωφελήσει... (π. Πορφύριος Νικόλαος Μπατσάρας)
• Είναι πολύ σημαντικό κάθε μέρα, κάθε λεπτό, να μπορεί ο καθένας μας να τοποθετείται ενώπιον του Θεού και να εξομολογείται, διακρίνοντας στο βάθος της ψυχής του τα ελαττώματα, τις αδυναμίες, τα πάθη, εναντίον των οποίων και πρέπει να αγωνιστεί. (ΜητροπολίτηςΜεσογαίαςκαιΛαυρεωτικής Νικόλαος)
• Να εξετάζεις κάθε βράδυ τον εαυτόν σου, όταν πηγαίνεις να κοιμηθείς, πως πέρασε η μέρα σου, αν έπεσες σε κάποια αμαρτία. Και κλάψε ενώπιον του Θεού για την υπερηφάνειά σου, για την έχθρα, τον φθόνο, την κατάκριση, την μάταιη λύπη ή την αγαλλίαση για βιοτικά πράγματα, για τα ψέματα, για τα άκαιρα λόγια, για την οκνηρία σου και την αμέλεια στην αρετή, για την Αγάπη του Δεσπότου και Κτίστη σου και για την αγνωμοσύνη σου για τις ευεργεσίες που σου έκανε. Για όλα αυτά και άλλα όμοια, που γνωρίζεις ότι έφταιξες, μετανόησε και ζήτησε συγχώρεση από τον Κύριο, με σταθερή και αληθινή απόφαση να διορθωθείς. Και όταν λούσεις το στρώμα σου με δάκρυα, τότε θα κοιμηθείς αναπαυτικότερα, τότε θα απολαύσεις γαλήνη στην ψυχή και πνευματική αγαλλίαση, όπως ομολόγησαν κάποιοι ενάρετοι, που το γεύτηκαν αυτό εμπράκτως... (Μοναχός Αγάπιος Λάνδος Κρήτης)
• Αν κατορθώσει ο άνθρωπος και μπει μέσα στο πνεύμα του αυτοελέγχου, θα ανακαλύψει πολλά ελαττώματα πάνω του. Και όσο περισσότερο εξετάζει τον εαυτόν του και βρίσκει ελαττώματα και αμαρτίες, τις οποίες εξομολογείται, τόσο περισσότερο λεπτύνεται η συνείδησή του και λειτουργεί πιο σωστά και πιο γρήγορα. (Παναγόπουλος)
• Όποια ώρα με βάλεις να κοιμηθώ, θα κοιμηθώ, γιατί η συνείδησή μου είναι αναπαυμένη. Αυτό είναι το πιο σημαντικό πράγμα. Να φροντίζετε κάθε βράδυ να κάνετε αυτοέλεγχο και μετά να κοιμάστε. (Κατερίνα Ζέρβα)
• Όσοι δεν έχουν αυτοέλεγχο, υποτάσσονται στη χειρότερη μορφή δουλείας. (Ξενοφών)
• Το να κατορθώσει ο άνθρωπος να κατανικήσει τις αδυναμίες και τις αλόγιστες επιθυμίες του, καθώς και τις ενστικτώδεις παρορμήσεις του, δηλ. να νικά ο ίδιος τον εαυτόν του, τούτο είναι η καλύτερη νίκη. Το να νικάται από τον εαυτόν του, είναι το χειρότερο και το αισχρότερο. Ο άνθρωπος δηλ. βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με τον εαυτόν του. Ιδού η αξία της εγκρατείας και της αυτοκυριαρχίας. (Πλάτων)
• Ο βίος που δεν υποβάλλεται σε έλεγχο, δεν έχει για τον άνθρωπο καμμιά αξία. (Πλάτων)
• Πριν κοιμηθείς για αυτά τα 3 να αναρωτιέσαι: Πού λάθεψα; Τί καλό έπραξα; Τί έπρεπε να κάνω και το αμέλησα; (Πυθαγόρας)
• Οι άνθρωποι κάνουν τα πάντα, ακόμα και τα πιο παράλογα, μόνο και μόνο για να αποφεύγουν μια ματιά στη δική τους ψυχή. (Καρλ Γιούνγκ)
• Κράτα γερά τις ορμές σου, χειραγώγησε τον εαυτόν σου, συγκρατήσου από τα πάθη σου. Αλίμονο αν ο καβαλάρης πορεύεται, όχι εκεί που αυτός θέλει, αλλά όπου το άλογο τον πηγαίνει!
• Όσο πιο αυστηρά και άσπλαχνα κρίνεις τον εαυτόν σου, τόσο πιο δίκαια και με επιείκεια θα κρίνεις τους άλλους.
• Θεέ μου!

Κάνε με να βλέπω τον εαυτόν μου, όχι με τα μάτια τα δικά μου, αλλά με τα μάτια των

φίλων μου, για να τον διορθώνω...

Με τα μάτια των εχθρών μου, για να τον προστατεύω...

Και με τα μάτια τα δικά Σου, για να τον ανυψώνω...