Περί πνευματικής προκοπής

• Προκοπή ψυχής, σημαίνει προκοπή στην ταπείνωση. Η ταπείνωση είναι μίμηση του Χριστού, ενώ η αλαζονεία και το θράσος είναι μίμηση του διαβόλου. (ΜέγαςΒασίλειος)
• Πρέπει να μην ξεχνάμε ότι είναι αναρίθμητες οι ευκαιρίες που μας δίνει ο Θεός για να τελειοποιηθούμε. (Μέγας Βασίλειος)
• Να εξετάζεις την εργασία κάθε ημέρας, σύγκρινε την με την προηγούμενη εργασία και βιάσου να βελτιωθείς. Να προοδεύεις στις αρετές, ώστε να πλησιάζεις τη ζωή των αγγέλων. (ΜέγαςΒασίλειος)
• Τίποτα δεν συντελεί στην προκοπή τόσο, όσο η υπομονή στους πόνους. Αυτή προπάντων είναι η βασιλίδα των αγαθών και η κορωνίδα των στεφάνων. (Ιερός Χρυσόστομος)
• Τρεις τάξεις πνευματικής προκοπής υπάρχουν: α) των αρχαρίων β) των αγωνιζομένων και γ) των τελείων. Στην πρώτη κινούνται μέσα μας τα πάθη. Στην δεύτερη βρισκόμαστε μεταξύ εμπαθούς και απαθούς καταστάσεως και στην τρίτη λαμβάνουμε αισθητά τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος. (ΆγιοςΙσαάκοΣύρος)
• Σημεία πνευματικής προκοπής είναι: α) πλούτος προσευχής β) το να μην υπερηφανευόμαστε και να παραβλέπουμε τα ελαττώματα του πλησίον μας γ) το να επιθυμούμε να εξέλθουμε από το σώμα δ) το να υπομένουμε μετά χαράς όλα τα λυπηρά και ε) το να ευχαριστούμε και να δοξολογούμε το Θεό για όλα! (ΆγιοςΙσαάκοΣύρος)
• Όπως το δέντρο, αν δεν πετάξει τα παλιά του φύλλα δεν βγάζει νέα, έτσι κι ο άνθρωπος του Θεού δεν θα έχει καρπό πνευματικό, αν δεν βγάλει από μέσα του τη θύμηση των κακιών και των παθών του. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
• Όσο προκόβεις, τόσο θα συναντάς περισσότερους πειρασμούς. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
• Εκείνος που αγαπά με όλη του την ψυχή εκείνους που τον υβρίζουν ή τον αδικούν και του στερούν τα πράγματά του και προσεύχεται γι' αυτούς, ανεβαίνει μέσα σε λίγο καιρό σε υψηλό βαθμό προκοπής. Γιατί όταν αυτό γίνεται με αίσθηση της καρδιάς, κατεβάζει τον άνθρωπο σε άβυσσο ταπεινώσεως και σε πηγές δακρύων, όπου βυθίζεται το τριμερές της ψυχής και ανεβάζει στον ουρανό της απάθειας το νου και τον κάνει θεωρητικό. Και με τη γεύση της ουράνιας αγαθότητας τον κάνει να θεωρεί σκύβαλα όλα τα πράγματα αυτής της ζωής και να παίρνει ακόμη και αυτήν την τροφή και το νερό πιο αραιά και χωρίς ηδονική διάθεση. (Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος)
• Όσο προοδεύουμε στο καλό και στην αρετή, τόσο μικραίνει η δοκιμασία εκείνη που αισθανόμαστε στην αρχή της αρετής και ακόμη, κάποια απόκρυφη γλυκύτητα (η οποία προέρχεται από τον Θεό), ενώνεται μαζί μας και γίνεται κάθε ώρα μεγαλύτερη. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Να περιορίζεις και να απονεκρώνεις τις ορέξεις και τα θελήματά σου, ακόμη και για πράγματα που επιτρέπονται μεν, αλλά δεν είναι αναγκαία (π.χ. οι πολλές συνομιλίες, τα λιπαρά φαγητά). Γιατί απ' αυτό, θα ακολουθήσουν πολλά καλά. Αυτά θα σε κάνουν περισσότερο προετοιμασμένο και πιο πρόθυμο να νικάς τον εαυτόν σου και στα άλλα. Θα γίνεις δυνατότερος και εμπειρότερος στον πόλεμο των πειρασμών, γιατί θα αποφύγεις τις παγίδες του διαβόλου και θα κατορθώσεις πράγματα πολύ αρεστά στον Θεό. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Για να προκόψεις, πρέπει να θέλεις και να κάνεις κάθε σου πράξη, μόνο και μόνο, για το θέλημα, τη δόξα και την ευαρέστηση του Θεού. (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
• Όσο προκόβουν οι αθλητές, τόσο παλεύουν και με ανώτερο ανταγωνιστή. (Αγία Συγκλητική)
• Τίποτε δεν συντελεί τόσο στην (πνευματική) ακαρπία, όσο η έλλειψη υπομονής. (Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος)
• Σε πνευματικά μέτρα, ούτε μονομιάς, ούτε εύκολα μπορεί να φτάσει κανείς, αλλά αφού προηγηθούν πολλοί κόποι και αγώνες και περάσουν χρόνια με δοκιμασίες και ποικίλους πειρασμούς, μέχρι το τέλειο μέτρο της απάθειας. Έτσι, αφού δοκιμαστεί με πόνους και κόπους και υποφέρει με γενναιοψυχία όλους τους πειρασμούς που προξενεί η κακία, αξιώνεται να λάβει τις μεγάλες τιμές και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος και τον Θεϊκό πλούτο. Έπειτα γίνεται και κληρονόμος της Βασιλείας των Ουρανών. Με τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος, ο καθένας μας κερδίζει τη σωτηρία της ψυχής του. Χρειάζεται όμως να συνεισφέρει και τους δικούς του κόπους. (Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος)
• Κάποιος αδελφός, ενώ προσευχόταν μαζί με άλλους αδελφούς, αιχμαλωτίσθηκε από τη Θεία δύναμη, και με αρπαγή του νου του, είδε την άνω Ιερουσαλήμ και τα εκεί φωτεινά κατοικητήρια και φως άπειρο και ανέκφραστο και άκουσε φωνή, ότι αυτός είναι ο τόπος της αναπαύσεως των δικαίων. Μετά από αυτό, υπερηφανεύτηκε και νομίζοντας τον εαυτό του σπουδαίο, έπεσε σε βάθος αμαρτιών και κυριεύτηκε ύστερα από πολλά κακά. Αν λοιπόν αυτός έπαθε τέτοια, πώς είναι δυνατόν ο καθένας να λέει: ''αφού νηστεύω και ζω σαν ξένος και δίνω ελεημοσύνη από τα υπάρχοντά μου και έχω φυλαχθεί από τα κακά και τίποτε δεν μου λείπει, άρα είμαι και εγώ άγιος''; Γιατί τελειότητα, δεν είναι η αποχή από τα φανερά κακά, αλλά η τέλεια κάθαρση της διάνοιας. (Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος)
• Είναι αδύνατον να προκόψουμε με άλλο τρόπο και να σωθούμε, παρά μόνο με την μίμηση του Χριστού σε όλα. (ΆγιοςΕφραίμοΣύρος)
• Όσο περισσότερο κανείς κόβει και ταπεινώνει το θέλημά του, τόσο περισσότερο οδηγείται στην προκοπή. Ενώ αντίθετα, όσο περισσότερο επιμένει στο δικό του θέλημα, τόσο περισσότερο προκαλεί στον εαυτό του προσβολή και ζημιά. Μη θέλεις λοιπόν να είσαι δούλος στο δικό σου θέλημα, αλλά προτίμησε να γίνεις υπάκουος στο θέλημα του Θεού. (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος)
• Είναι σημάδι τελειότητας, το να χαίρεται κανείς και να αισθάνεται αγαλλίαση για την πρόοδο του πλησίον του. Αντίθετα, είναι σημάδι σκληρού χαρακτήρα και πονηρής διάθεσης, το να λυπάται κανείς και να στενοχωριέται, για την επιτυχία του άλλου. Διότι το να λυπόμαστε γι' αυτούς που προοδεύουν στην αρετή, είναι γνώρισμα δαιμονικής διάθεσης, αφού οι δαίμονες, με το να δεχθούν μέσα τους το μίσος, επιδιώκουν με μανία να οδηγήσουν όλους στην απώλεια... (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος)
• Δεν έκανες βήμα στον Χριστιανισμό, εάν οι ύβρεις και οι χλευασμοί των άλλων, δεν σου φαίνονται μέσα σου σαν έπαινοι και οι έπαινοι των άλλων, δεν σου φαίνονται μέσα σου, σαν βρισιές και χλευασμοί. (Όσιος Ποιμήν)
• Όταν αποφεύγει ο άνθρωπος τις πολλές κουβέντες, την ταραχή και την σύγχυση, το Άγιο Πνεύμα επισκιάζει την ψυχή του και τότε, όσο στείρα και αν είναι, θα βλαστήσει πνευματικούς καρπούς. (Όσιος Ποιμήν)
• Ό,τι και να δεις, μην το παρεξηγείς. Ακόμη και κακό να είναι, ο νους σου να μην πάει στο κακό. Αυτό είναι πρόοδος για τον αρχάριο. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Ο προκομμένος άνθρωπος, σε όποια ζωή και αν βρεθεί, είτε μοναχός είτε λαϊκός, θα κάνει προκοπή πνευματική, γιατί θα εργαστεί φιλότιμα. Ενώ ο άνθρωπος που δεν καλλιεργεί το φιλότιμο, ανεπρόκοπος θα είναι και στην μία ζωή και στην άλλη. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Αν δεν υπάρχει ανδρικό φρόνημα, δεν υπάρχει και προκοπή. Ανδρισμός είναι, όταν δίνεσαι ολόκληρος με εμπιστοσύνη στον Θεό. Αυτός που έχει ανδρισμό, έχει και αγάπη και ο Θεός το υπολογίζει. Όταν κανείς προκόβει πνευματικά, μέσα του έχει μία χαρά, μία ειρήνη, μία ευχαρίστηση... (ΆγιοςΠαΐσιος ο Αγιορείτης)
• Όσο προοδεύει κανείς, τόσο με ισχυρότερο αντίπαλο τον βάζει να αγωνίζεται ο καλός Θεός, για να του δώσει μεγαλύτερο βραβείο και στέφανο. (ΆγιοςΠαϊσιος ο Αγιορείτης)
• Μπορεί να αγωνίζεται κανείς σωστά και να μην βλέπει την πρόοδό του, αλλά μόνο τις πτώσεις του και ωστόσο να είναι σε συνεχή μετάνοια. Δεν ξέρει, ότι στην αρχή πάλευε με ένα δαιμόνιο και ύστερα μπορεί να παλεύει με ένα τάγμα. Γιατί, όσο περισσότερη δύναμη καταβάλλει κανείς, για να ξερριζώσει ένα πάθος και να αποκτήσει μια αρετή, τόσο περισσότεροι εχθροί μαζεύονται και τραβάνε και αυτοί από κάτω τις ρίζες. Τότε, ενώ δεν βλέπει πρόοδο, ωστόσο προοδεύει θετικά. Και μπορεί, μέχρι να πεθάνει, να ζει σ' αυτήν την κατάσταση, να μην βλέπει πρόοδο, να νομίζει ότι δεν προχωρεί, επειδή έχει πτώσεις, αλλά στην πραγματικότητα υπάρχει πρόοδος, γιατί συνεχώς αυξάνει τον αγώνα του και παλεύει όλο και με περισσότερα ταγκαλάκια. (ΆγιοςΠαϊσιος ο Αγιορείτης)
• Εκείνος που αγωνίζεται πολύ καιρό και δεν βλέπει πνευματική πρόοδο και προκοπή σημαίνει, είτε δεν υπάρχει εγρήγορση, είτε υπάρχει υπερηφάνεια και εγωισμός και ο Θεός δεν επιτρέπει να προχωρήσει περισσότερο, για να μην υπερηφανευτεί και βλαφτεί. Πνευματική πρόοδος υπάρχει εκεί που υπάρχει πολύ ταπείνωση, εκεί που υπάρχει η αίσθηση της αμαρτωλότητας και ότι όλα είναι χάλια... Και όσο μεγαλύτερες θα βλέπεις τις αμαρτίες σου, τις ατέλειες και τις αδυναμίες σου, τόσο μεγαλύτερη συναίσθηση θα αποκτάς και τόσο θα προοδεύεις. (ΆγιοςΠαΐσιος ο Αγιορείτης)
• Με λίγη προσπάθεια και πολλή ταπείνωση και εμπιστοσύνη στο Θεό, μπορεί κανείς να προχωρήσει πολύ... Σκοπός είναι να ανεβεί πνευματικά ο άνθρωπος, όχι απλώς να μην αμαρτάνει. Όταν ο άνθρωπος αναγνωρίζει το σφάλμα του και πέφτει ξανά (στην ίδια αμαρτία), χωρίς να το θέλει, σημαίνει ότι υπάρχει υπερηφάνεια ή προδιάθεση για υπερηφάνεια και γι' αυτό δεν τον βοηθάει ο Θεός να προκόψει. (ΆγιοςΠαϊσιος ο Αγιορείτης)
• Όσο ο άνθρωπος είναι γαντζωμένος στον εαυτό του, μένει πίσω• δεν προχωράει πνευματικά, γιατί εμποδίζει το έλεος του Θεού. Για να προκόψει, χρειάζεται πολλή εμπιστοσύνη στον Θεό. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Μερικοί, ενώ είναι έξυπνοι και καταλαβαίνουν ποιό είναι το σωστό, υποστηρίζουν το λανθασμένο, επειδή αυτό τους βολεύει και έτσι δικαιολογούν τα πάθη τους. Άλλοι πάλι δεν δικαιολογούν τον εαυτό τους, αλλά με τον λογισμό, ότι υπάρχει κάτι αδιόρθωτο στον χαρακτήρα τους, πέφτουν στην απελπισία. Ο διάβολος έτσι κάνει: τον έναν τον εμποδίζει από την πνευματική πρόοδο με την δικαιολογία του εαυτού του, τον άλλον τον πιάνει με την υπερευαισθησία και τον ρίχνει στην απόγνωση. (ΆγιοςΠαϊσιος ο Αγιορείτης)
• Αν κανείς γνωρίζει το σφάλμα του, είναι η μισή προκοπή. Μεγάλο καλό είναι, όταν αναγνωρίζει κανείς την αδυναμία του και όταν προσπαθεί να διορθωθεί. Αυτός είναι καλύτερος από εκείνον, που κάνει πολύ αγώνα, αλλά δεν αναγνωρίζει όμως τις αδυναμίες του. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Όταν ο άνθρωπος φτάσει να χαίρεται για την πρόοδο των άλλων, τότε ο Χριστός θα του δώσει όλη την πρόοδο των άλλων και θα χαίρεται όσο χαίρονται όλοι οι άλλοι και τότε φυσικά θα είναι πολλή και η πρόοδός του και η χαρά του. (ΆγιοςΠαΐσιος ο Αγιορείτης)
• Η πνευματική προκοπή του αγωνιζόμενου δεν θα εξαρτηθεί από τον καλό Πνευματικό πατέρα, αλλά από τους καλούς λογισμούς του υποτακτικού. (ΆγιοςΠαΐσιος ο Αγιορείτης)
• Την πρόοδο και την προκοπή στην πνευματική σου ζωή, μπορείς να την παρακολουθήσεις από τους λογισμούς σου. Εάν περνούν συνέχεια κακοί λογισμοί και συνεχώς τους διώχνεις, τότε πέρασες στο χώρο της μετανοίας και αγωνίζεσαι. Εάν περνούν άλλοτε κακοί λογισμοί και τους διώχνεις και άλλοτε καλοί, βλέπεις ποιοί είναι οι περισσότεροι, για να δεις που βρίσκεσαι, ενώ αν αυξηθούν οι καλοί σε σχέση με τους κακούς, βρίσκεσαι σε πρόοδο. Τέλος αν παύσουν να περνούν κακοί λογισμοί και περνούν μόνο καλοί λογισμοί, τότε έχει καθαριστεί η καρδιά σου. Η πρόοδος στην πνευματική ζωή από τον λογισμό εξαρτάται. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Ο θυμός, ο καθαρός θυμός, είναι δύναμη της ψυχής. Εάν ο εκ φύσεως πράος βοηθιέται μια φορά από τον χαρακτήρα του για την πνευματική του πρόοδο, ο θυμώδης βοηθιέται δυό φορές από την δύναμη που έχει ο χαρακτήρας του, αρκεί την δύναμη αυτή του θυμού να την αξιοποιήσει κατά των παθών του και του πονηρού. Αν δεν την αξιοποιήσει, θα την εκμεταλλευτεί ο διάβολος. Ο εκ φύσεως ήπιος, αν δεν αγωνιστεί να αποκτήσει ανδρισμό, δεν μπορεί να κάνει άλματα. Ενώ ο θυμώδης, αν πάρει μια γενναία απόφαση και στρέψει τον θυμό του εναντίον του κακού, πάει, πήδησε. Γι' αυτό τα άλματα στην πνευματική ζωή τα κάνουν, όσοι έχουν παλαβή φλέβα, με την καλή έννοια. Ανάλογα, με το πως θα αξιοποιήσει την παλαβή φλέβα, θα γίνει άγιος ή ήρωας... Εκείνος όμως που κάνει ό,τι τον βολεύει και ευχαριστεί, δεν μπορεί να κάνει προκοπή. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Σημάδι πνευματικής προόδου είναι και αυτό: ένα καλό που έχεις, δεν το θεωρείς σπουδαίο και το παραμικρό καλό του άλλου, το βλέπεις πολύ ανώτερο από το δικό σου· πάντα δηλαδή εκτιμάς το καλό των άλλων. Τότε έρχεται άφθονη η Θεία Χάρη. Γι' αυτό, όποιος πιστεύει, ότι οι άλλοι είναι ανώτεροί του, αυτός είναι ανώτερος, γιατί έχει την Χάρη του Θεού. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Να σας πω τι παθαίνουν μερικοί και δεν προοδεύουν: Ενώ έχουν προϋποθέσεις, τις σπαταλούν σε μικροπράγματα και μετά δεν έχουν δυνάμεις, για να ανταποκριθούν στην πνευματικό αγώνα. Ας πούμε ότι ξεκινάμε να κάνουμε μια επίθεση στον εχθρό και ετοιμαζόμαστε με όλα τα απαραίτητα, για να τον αντιμετωπίσουμε. Εκείνος όμως, επειδή φοβάται ότι δεν θα τα βγάλει πέρα, προσπαθεί να μας διασπάσει και να τραβήξει αλλού την προσοχή μας με σαμποτάζ και προσβολές σε άλλα σημεία. Εμείς τότε στρέφουμε την προσοχή μας εκεί. Στέλνουμε δυνάμεις δεξιά και αριστερά. Ο καιρός περνά, τα πολεμοφόδια και τα τρόφιμα λιγοστεύουν. Δίνουμε παλιό ρουχισμό στο στράτευμα. Οι στρατιώτες αρχίζουν να γογγύζουν. Και το αποτέλεσμα είναι να εξαντληθούν όλες οι δυνάμεις μας και να μην αντιμετωπίσουμε τον εχθρό. Έτσι κάνουν και μερικοί πάνω στον πνευματικό αγώνα... (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Ένας που έχει κάνει μεγάλες αμαρτίες, αν αισθανθεί πόσο έφταιξε και πει: «δεν πρέπει να σηκώνω κεφάλι, να βλέπω άνθρωπο», επειδή ταπεινώνεται πολύ, δέχεται πολλή Χάρη, προχωρεί σταθερά και μπορεί να φτάσει σε μεγάλα μέτρα. Ενώ ένας που δεν έχει κάνει μεγάλες αμαρτίες, αν δεν τοποθετηθεί σωστά, ώστε να πει: «με φύλαξε ο Θεός από τόσες κακοτοπιές. είμαι πολύ αχάριστος, είμαι πιο αμαρτωλός από τον πιο αμαρτωλό», υστερεί πνευματικά από τον άλλον. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Όταν εξετάζετε τον εαυτό σας, πολύ βοηθάει να παίρνετε μερικές φορές την ζωή σας με την σειρά, από την παιδική ηλικία, για να βλέπετε που βρισκόσασταν, που βρίσκεστε και που έπρεπε να βρίσκεστε. Αν δεν συγκρίνετε το παρελθόν με το παρόν, δεν καταλαβαίνετε ότι μπορεί μεν να είστε κάπως σε καλή κατάσταση, αλλά δεν βρίσκεστε εκεί που έπρεπε να βρίσκεστε και στενοχωρείτε τον Θεό. Όταν είναι κανείς νέος και βρίσκεται σε μιά κατάσταση όχι πολύ καλή, δικαιολογείται. Αλλά, όταν μεγαλώσει, αν παραμένει στην ίδια κατάσταση ή έχει διορθωθεί λίγο, δεν δικαιολογείται. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
• Η προκοπή της ψυχής δεν επιτυγχάνεται με τίποτα άλλο, τόσο γρήγορα και τόσο σύντομα, όσο με την βαθιά ριζωμένη στην ψυχή πίστη. Την πίστη με την οποία πιστεύουμε, ότι είναι αληθινές οι υποσχέσεις του Χριστού, τις οποίες υποσχέθηκε και ετοίμασε για όσους Τον αγαπούν, καθώς και οι απειλές και οι κολάσεις που είναι ετοιμασμένες για το διάβολο και τους εργάτες του. (Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος)
• Τρεις είναι οι τάξεις εκείνων που προοδεύουν στις τελειοποιητικές αναβάσεις: η καθαρτική, η φωτιστική και η μυστική, που είναι και η τελειοποιητική. Η πρώτη είναι των αρχαρίων, η άλλη των μέσων και η τρίτη των τελείων. Αυτές τις τρεις ταξεις περνώντας με τη σειρά ο αγωνιστής, προχωρεί στην κατά Χριστόν ηλικία και γίνεται ώριμος άνδρας, αποκτώντας την τελειότητα που μέτρο της είναι ο Χριστός. Α) Η καθαρτική τάξη είναι για όσους αρχίζουν τους πνευματικούς αγώνες. Το χαρακτηριστικό της είναι η απόρριψη της μορφής του χοϊκού ανθρώπου, η απολύτρωση από κάθε πρόσυλη κακία και η ένδυση του νέου ανθρώπου, που τον ανακαινίζει το Άγιο Πνεύμα. Έργο της είναι το μίσος της ύλης, το λιώσιμο της σάρκας, η αποφυγή κάθε αιτίας που ωθεί το λογιστικό σε πάθος, η μετάνοια για τα περασμένα αμαρτήματα. Είναι ακόμη να ξεπλύνει με δάκρυα την αλμύρα της αμαρτίας, να ρυθμίσει τη διαγωγή σύμφωνα με την χρηστότητα του πνεύματος και να καθαρίσει με την κατάνυξη το εσωτερικό του ποτηριού, δηλαδή το νου, από κάθε σαρκικό και πνευματικό μολυσμό. Και έτσι να βάλει μέσα του το κρασί του λόγου, το οποίο ευφραίνει την καρδιά του ανθρώπου(Ψαλμ. 103, 15) που καθαίρεται, και να το προσφέρει στον Βασιλιά των πνευμάτων για να το γευθεί. Σκοπός της τάξεως αυτής είναι να πυρακτωθεί ο άνθρωπος στην πράξη με τη φωτιά της ασκήσεως και με τους σωματικούς κόπους ώστε να αποβάλει κάθε σκουριά της αμαρτίας, να χαλυβδωθεί, και αφού βουτηχθεί στο νερό της κατανύξεως, να γίνει ξίφος κοφτερό και δυνατό εναντίον των παθών και των δαιμόνων. Εκείνος που έφτασε σ' αυτό το σημείο με πολλούς κόπους ασκήσεως, έσβησε τη δύναμη του έμφυτου πυρός, έφραξε τα στόματα των λεόντων, των άγριων παθών, δυνάμωσε το αδύνατο πνεύμα του, έγινε ισχυρός και σαν άλλος Ιώβ έστησε τρόπαιο υπομονής, αφού νίκησε το διάβολο που τον πείραζε. Β) Η φωτιστική είναι η τάξη εκείνων, οι οποίοι από τους ιερούς αγώνες προχώρησαν στην πρώτη απάθεια. Χαρακτηριστικό της είναι η γνώση των όντων, η θεωρία των λόγων της κτίσεως και η μέθεξη του Αγίου Πνεύματος. Έργο της είναι η κάθαρση του νου, που γίνεται με τη θεϊκή φωτιά, η νοερή αποκάλυψη των οφθαλμών της καρδιάς και η γέννηση του λόγου μαζί με υψηλά νοήματα της γνώσεως. Σκοπός της είναι ο λόγος της σοφίας που σαφηνίζει τις φύσεις των όντων, η επίγνωση των θείων και των ανθρωπίνων πραγμάτων και η φανέρωση των μυστηρίων της βασιλείας των ουρανών. Όποιος έφτασε σ' αυτό το σημείο με την πνευματική εργασία του νου, κάθεται σαν άλλος Ηλίας Θεσβίτης πάνω σε πύρινο άρμα που έχει για άλογα τις τέσσερις γενικές αρετές και, ενώ ζει ακόμη, ανυψώνεται στον νοητό αέρα και περιοδεύει στα ουράνια, αφού ξεπέρασε την ταπεινότητα του σώματος. Γ) Η μυστική και τελειοποιητική τάξη είναι εκείνων, που τα πέρασαν όλα και έφτασαν στην πλήρη ωριμότητα του Χριστού. Χαρακτηριστικό τους είναι να διασχίσουν τον αέρα και να υπερβούν τα πάντα και να φτάσουν όπου οι άνω τάξεις των ουρανών να πλησιάσουν το Πρώτο Φως και να ερευνήσουν με το πνεύμα τα βάθη του Θεού. Έργο της τάξεως αυτής είναι να γεμίσει το νου που είναι θεατής όλων αυτών, με τους λόγους για την πρόνοια, τη δικαιοσύνη και την αλήθεια του Θεού και τους λόγους για τη λύση αινιγμάτων και παραβολών και σκοτεινών λόγων της θείας Γραφής. Και σκοπός της, να μυσταγωγήσει αυτόν που τελειοποιήθηκε έτσι, τα απόκρυφα μυστήρια του Θεού, να τον γεμίσει ανείπωτη σοφία με τη συνάφεια με το Πνεύμα και να τον αναδείξει σοφό θεολόγο, να φωτίζει τους ανθρώπους με το λόγο της θεολογίας. Εκείνος που έφτασε σ' αυτό το σημείο με βαθύτατη ταπεινοφροσύνη και κατάνυξη, ανέβηκε στον τρίτο ουρανό της θεολογίας σαν άλλος Παύλος και άκουσε άρρητα ρήματα, τα οποία δεν επιτρέπεται να τα ακούσει άνθρωπος κυριαρχούμενος από την αίσθηση, και γεύθηκε τα απόρρητα αγαθά που δεν τα είδαν μάτια και αυτιά δεν τα άκουσαν. Ακόμη, έγινε διάκονος των μυστηρίων του Θεού, επειδή έγινε στόμα Θεού και μεταδίδει όλα αυτά στους ανθρώπους με το λόγο, ζώντας, τέλειος μέσα στον τέλειο Θεό, την μακάρια ανάπαυση, ενωμένος με τους θεολόγους στις υπέρτατες δυνάμεις των Χερουβείμ και των Σεραφείμ, οι οποίες έχουν ως ιδίωμα τη σοφία και τη γνώση. (Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος)
• Για να γίνεις καλύτερος θα πρέπει: να προσεύχεσαι συνέχεια νοερώς, να αγαπάς τον Χριστό και τους ανθρώπους, να μην λες για τους άλλους (να μην κατακρίνεις), να πηγαίνεις τακτικά στην Εκκλησία και να διαβάζεις το Ευαγγέλιο, για να σε φωτίσει ο Θεός. (Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης)
• Αν δεν κόψεις το θέλημά σου, αν δεν τρίψεις το πρόσωπό σου μέσα στην λάσπη να ταπεινωθείς, προκοπή δεν θα κάνεις. Το θέλημά σας ποτέ να μην το κάνετε, διότι δεν θα προοδεύσετε ποτέ σας. (Όσιος Άνθιμος της Χίου)
• Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα, από το να νομίζει κανείς, ότι πηγαίνει καλά (στην πνευματική ζωή του). Και στα προπύλαια του Ουρανού να φτάσει ο άνθρωπος, πάλι δεν πρέπει να φαντάζεται, πως έκανε κάτι. Γι' αυτό και όλοι οι Πατέρες κατηγορούσαν τον εαυτόν τους, ότι είναι μηδέν. Άμα πεις ότι πηγαίνεις καλά, όχι να το πεις, αλλά μόνο ο νους σου να το βάλει, τα έχασες όλα! Αλλά ποιός είναι αυτός που μπορεί να πει, ότι πηγαίνει καλά και ότι δεν σφάλλει, αφού ο άνθρωπος κάθε στιγμή σφάλλει και προπάντων, όταν δεν προσέχει. (Όσιος Άνθιμος της Χίου)
• Τίποτε δεν οδηγεί σε αφανή πνευματική προκοπή, όσο η αυτομεμψία και το κόψιμο των θελημάτων. (ΌσιοςΠέτροςοΔαμασκηνός)
• Τίποτε δεν ωφελεί τόσο τον αρχάριο (στα πνευματικά), όσο οι προσβολές και οι περιφρονήσεις. Όπως δηλαδή προκόβει το δέντρο που ποτίζεται καθημερινά, το ίδιο και ο αρχάριος που περιφρονείται και υπομένει. (Άγιος Ησαϊας ο Αναχωρητής)
• Όπως η κερασιά δεν φέρει καρπό πριν ρίξει τα άνθη, έτσι ούτε ο άνθρωπος δεν μπορεί να φέρει πνευματικό καρπό μέχρι να ρίξει από πάνω του την σαρκική ματαιοδοξία και τον εξωτερικό στολισμό. (Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς)
• Η πρόοδος στην πνευματική ζωή διακρίνεται με την ολοένα και περισσότερη συναίσθηση της μηδαμινότητός μας. Ενώ όσο αυξάνει η εκτίμηση του εαυτού μας σε κάτι, τόσο βαδίζουμε στην καταστροφή. (Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος)
• Δεν μπορείς να κάνεις πνευματική προκοπή, δίχως συγκεκριμένο κανόνα προσευχής. Αν αποτύχεις στον αγώνα της προσευχής, μην περιμένεις να πετύχεις σε κανένα άλλο πεδίο της πνευματικής ζωής. (Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος)
• Το αν προοδεύουμε στην πνευματική ζωή και το πόσο, ο Θεός δεν αφήνει να το αντιληφτούμε. Γιατί; Για να μην πέσουμε στην κενοδοξία, την μητέρα κάθε κακού. Μη γνωρίζοντας την πρόοδό μας, διατηρούμε τη σωτήρια ταπείνωση και τον άγιο φόβο, που ανανεώνουν ακατάπαυστα τον πνευματικό ζήλο, λέγοντάς μας: ''Τίποτε ακόμα δεν κατόρθωσες!'' και προτρέποντάς μας: ''Βάλε αρχή!''. (Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος)
• Το στομάχι και το στόμα μας να ελέγξουμε και θα πάμε καλά... (Άγιος Γαβριήλ ο δια Χριστόν Σαλός)
• Όσο περισσότερο προοδεύει στην πνευματική ζωή ο άνθρωπος, τόσο περισσότερο πνευματοποιείται. Αρχίζει σιγά - σιγά, να βλέπει παντού το Θεό, την ύπαρξη της δύναμής Του, σε όλα τα πράγματα. Βλέπει παντού και πάντα, τον εαυτόν του να κατοικεί στο Θεό, να εξαρτάται απ' Αυτόν, ακόμα και στα πιο παραμικρά πράγματα. Αντίθετα, όσο περισσότερο ο άνθρωπος είναι δοσμένος στο σαρκικό τρόπο ζωής, τόσο περισσότερο σαρκικός γίνεται. Δεν βλέπει πουθενά τον Θεό. Ούτε στα πιο θαυμαστά επιτεύγματα της Θείας Του δύναμης. Το μόνο που βλέπει παντού είναι σάρκα και ύλη. Στα δικά του μάτια, ο Θεός δεν υπάρχει ποτέ και πουθενά. (ΆγιοςΙωάννηςτηςΚροστάνδης)
• Η αιτία για την οποία δεν φτάνουμε στην τελειότητα και δεν αποκτούμε τη Θεία Χάρη, είναι ότι δεν γνωρίζουμε από που να βάλουμε αρχή στην πνευματική ζωή, που είναι η μέση και που το τέλος της ζωής αυτής, ποιά είναι η ουσία της και ποιό το θεμέλιο των αρετών. Ώσπου να το ανακαλύψουμε, θα κοπιάζουμε και ταυτόχρονα θα σκορπίζουμε ό,τι κερδίζουμε με τους κόπους μας. Θα είναι σαν να σπέρνουμε τους σπόρους μέσα στη θάλασσα και αυτή θα τους καταβροχθίζει... (Όσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
• Από τον ίδιο του το λογισμό ο άνθρωπος είτε δυναμώνει, είτε αδυνατίζει πνευματικά, γιατί μέσα στο λογισμό του, γεννιέται κάθετι καλό ή κακό. (Όσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
• Η προσευχή του νου και της καρδιάς είναι για τους προχωρημένους. Η ψαλμωδία δηλ. η συνήθης Εκκλησιαστική μελωδία είναι για τους μεσαίους. Η υπακοή και ο κόπος είναι για τους αρχάριους. (Όσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
• Όποιος νομίζει πως είναι απαθής, ποτέ δεν πρόκειται να καθαρθεί από τα πάθη. Όποιος νομίζει πως είναι γεμάτος Θεία Χάρη, ποτέ δεν θα λάβει τη Χάρη. Όποιος νομίζει πως είναι Άγιος, ποτέ δεν θα γίνει άξιος της αγιότητας. Και γενικά όποιος αποδίδει πνευματικά κατορθώματα, αρετές, ικανότητες και Θεία χαρίσματα στον εαυτόν του, απατώντας και τέρποντάς τον μ' αυτή τη ''γνώμη'', κλείνει την θύρα της ψυχής του και στα πνευματικά κατορθώματα και στις Χριστιανικές αρετές και στη Θεία Χάρη, ανοίγοντάς την διάπλατα στο μίασμα της αμαρτίας και στους δαίμονες. Καμμία προοπτική πνευματικής προκοπής δεν έχουν οι μολυσμένοι με τέτοια ''γνώμη''. (Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ)
• Δεν μπορείς να βελτιώσεις τον εαυτόν σου, αν δεν επισημάνεις ακριβώς την κακία που κρύβεται μέσα σου και σου προξενεί πνευματική καταστροφή. Χωρίς διάγνωση, η αρρώστια παραμένει αδιόρθωτη. (Άγιος Τύχων του Ζαντόνσκ)
• Ό,τι κατορθώνεται με κόπο, έχει μεγάλη αξία και σταθερότητα. Η ψυχή αποκτά ανάπαυση μόνον όταν διέρχεται δια πυρός και ύδατος. Όταν δηλαδή υποφέρει πολλά, τότε πραγματοποιεί πρόοδο. (Στάρετς Ευστράτιος)
• Αγαπήστε τη θλίψη περισσότερο από την ανάπαυση, την περιφρόνηση περισσότερο από την δόξα, καθώς και το να δίνετε παρά να παίρνετε και θα έχετε πνευματική ωφέλεια. (ΑββάςΜατώης)
• Υποβλήθηκα σε πολύ περισσότερους κόπους από τον γιό μου Ζαχαρία και δεν έφτασα τα μέτρα που έφτασε εκείνος με την ταπείνωση και την σιωπή του. (Αββάς Καρίων)
• Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι άνθρωποι δεν έχουν μυαλό και δυνατότητες, αλλά το ότι έχουν αμέλεια στα πνευματικά ζητήματα και δεν θέλουν να βιάσουν τον εαυτόν τους κάνοντας υπακοή στις εντολές του Χριστού. (Γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας)
• Είναι φύση αδύνατον κάποιος που αναπαύει τον γέροντα του με τη ζωή του, να μην προοδεύει στην πνευματική του ζωή. (ΓέρονταςΕφραίμτης Αριζόνας)
• Όταν σμίξουν νηστεία, προσευχή και νήψη, τότε ο άνθρωπος έρχεται σε μεγάλα μέτρα. (Γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας)
• Θέλεις παιδί μου σύντομα και χωρίς πολύ κόπο να προκόψεις; Παραιτήσου από κάθε θέλημά σου και κάνε τυφλή υπακοή στον γέροντά σου και θα έχεις ειρήνη. Και πάντα να θυμάσαι, ότι η υπακοή σου ή η παρακοή σου δεν σταματάει στον Γέροντα, αλλά μέσω αυτού φτάνει στον Θεό. (Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής)
• (Με ρώτησε κάποιος) "Γέροντα πώς έφτασες σ' αυτήν την κατάσταση;'' Να σου πώ. Εμβάθυνα τόσο πολύ στο ''γνώθι σαυτόν''. Τί είσαι σύ; Τίποτες, ούτε ένα σκουλίκι δεν είσαι... Τίποτε! Ήρθε η Χάρις, σε σήκωσε, έγινες άγγελος· έφυγε η Χάρις, εγύρισες εν αυτώ. (ΓέρονταςΙωσήφοΗσυχαστής)
• Οι πνευματικές καταστάσεις, διαιρούνται σε 3 τάξεις και αναλόγως ενεργεί και η Χάρη: α) στην καθαρτική, η οποία καθαρίζει τον άνθρωπο και τον διεγείρει εις μετάνοια β) στην φωτιστική, στην οποία ο άνθρωπος ανάγεται στην θεωρία του Θεού, έχοντας διαύγεια νοός και καθαρότητα λογισμών και γ) στην τελειωτική κατάσταση, στην οποία ο άνθρωπος επισκιάζεται από τη Χάρη. (ΓέρονταςΙωσήφοΗσυχαστής)
• Κοιτάζουμε τι κάνει ο ένας και τι κάνει ο άλλος, κρίνουμε και κατακρίνουμε, γι΄αυτό και δεν μπορούμε να προοδεύσουμε... (Γερόντισσα Μακρίνα Βασσοπούλου)
• Εκείνον που προπορεύεται του Χριστού, τον πάει ο Χριστός πίσω και εκείνον που είναι πίσω Του, τον πάει μπροστά. (Γερόντισσα Μακρίνα Βασσοπούλου)
• Οι πνευματικές προαγωγές, γίνονται με την συστολή της Χάριτος καθ΄ολοκληρία. Οι άνθρωποι του Θεού, που έχουν τη Χάρη, όταν ο Θεός αποφασίσει να τους δώσει ''προαγωγή''τους αφαιρεί τη Χάρη Του (γίνεται άρση της Χάριτος), για κάποιο χρονικό διάστημα και στη συνέχεια επιστρέφει η Χάρη και ο άνθρωπος παίρνει την ''οαγωγή''Σε αυτό το διάστημα της απουσίας της Χάριτος, ο άνθρωπος δεν πρέπει να γογγύζει και δοκιμάζεται η πίστη και η προαίρεση του. Είναι καλό τότε, ο άνθρωπος να ανοίξει την καρδιά του σε κάποιον δικό του πνευματικό άνθρωπο, για να τον στηρίξει. Ο άνθρωπος όταν βρεθεί σε αυτήν την κατάσταση, πρέπει να κάνει υπομονή και να αγωνιστεί όσο μπορεί. Γιατί γνώρισα 6-7 μοναχούς στους οποίους έγινε η άρση της Χάριτος, οι οποίοι παράτησαν το μοναχικό σχήμα, επέστρεψαν στον κόσμο και παντρεύτηκαν. Ο Θεός ακολουθεί αυτήν την τακτική, για να μην υπερηφανευτεί ο άνθρωπος από την ''οαγωγή''κα να νιώσει πρώτα την αδυναμία του. Είναι σαν να έχουμε έναν αξιωματικό, που να φορά μια στολή με 2 αστέρια. Και δεν του προσθέτουμε ένα ακόμα αστέρι στην στολή του, για να γίνουν 3, αλλά του αφαιρούμε την στολή και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, του δίνουμε μια καινούρια στολή με 3 αστέρια. (ΓέρονταςΕφραίμΣκήτηςΑγίουΑνδρέα)
• Όσο περισσότερο προοδεύει κάποιος στα πνευματικά, τόσο περισσότερο θα πολεμηθεί με τα όπλα του εχθρού. Είναι πνευματικός νόμος! Εκείνοι που δεν αγωνίζονται πνευματικά και αμαρτάνουν, δεν πολεμούνται καθόλου, διότι μόνοι του πολεμούν τον εαυτόν τους. (ΓέρονταςΕφραίμΣκήτηςΑγίουΑνδρέα)
• Αφού ακόμα μας φοβούνται τα πουλάκια, δεν έχουμε φτάσει σε υψηλά πενυματικά επίπεδα... (ΓέρονταςΕφραίμΣκήτηςΑγίουΑνδρέα)
• Από πού μπορεί να καταλάβει ο άνθρωπος ότι έχει πνευματική πρόοδο και ότι ο αγώνας που κάνει είναι ευάρεστος στον Θεό; Μπορεί να το καταλάβει από την προσευχή του. Από το χρόνο που ξοδεύει στην προσευχή, από την ποιότητα και τα αποτελέσματα της προσευχής του. Εάν του έρχονται δάκρυα μετανοίας και ευχαριστίας κατά τη διάρκεια της προσευχής και δεν του έρχονται λογισμοί ρεμβασμού, αυτά είναι αδιάψευστος μάρτυρας, ότι κάνει βήματα στην πνευματική ζωή. Η προσευχή είναι ο χρυσός κανόνας, πραγματικής πνευματικής προόδου... (Γέροντας Εφραίμ Σκήτης Αγίου Ανδρέα)
• Έλεγε ένας γέροντας: Πώς θα καταλάβουμε, ότι προοδεύουμε με το Χριστό; Και απαντούσε ο ίδιος: Όταν βλέπεις τον οποιοδήποτε άνθρωπο, για πρώτη φορά στη ζωή σου, αν σχηματίσεις καλή γνώμη για αυτόν, ο Χριστός είναι μαζί σου, έχει σκηνώσει μέσα σου. Πρέπει να σχηματατίζεις αγαθή γνώμη για τον άλλον. Αυτό σημαίνει πως έχεις Χάρη Χριστού. Από εκεί και μετά, ο Χριστός είναι υποχρεωμένος να σε ασφαλίσει, να σε φωτίσει, εάν πρόκειται για επικίνδυνο άνθρωπο και δύσκολο. Έχει πολλούς τρόπους η Θεία Πρόνοια να μας ασφαλίσει. (Γέροντας Εφραίμ Σκήτης Αγίου Ανδρέα)
• Θα πρέπει ο άνθρωπος στη ζωή του να προοδεύει και να εξελίσσεται στα πνευματικά, διότι άμα μείνει στάσιμος, τότε, όχι μόνο βλάπτεται, αλλά και θα κολαστεί τελικά. Αυτός που σταματά τον πνευματικό του αγώνα, είναι σαν να παραδίσει τα όπλα και είναι δειλός. (ΓέρονταςΕφραίμΣκήτηςΑγίουΑνδρέα)
• Με τη συνεχή προσπάθεια η κάθε ψυχή, με θέληση αγαθή και με τη Χάρη του Θεού, προάγεται και προκόπτει στην αρετή και στην αγιότητα. (Γέροντας Ευσέβιος Γιαννακάκης)
• Βλέπεις κάποιον να τρώει με τα χέρια του και αγανακτείς. Αυτό δείχνει σαφώς, ότι δεν άρχισες ακόμη την πνευματική σου ζωή. Η άσκησή σου είναι στα προοίμια. (Γέροντας Αιμιλιανός ο Σιμωνοπετρίτης)
• Ελπίζω να προοδεύσετε σε αρετές. Και αυτό θα συμβεί, αν ζήσετε με προσοχή και δεν αμελείτε την προσευχή του Ιησού. Γιατί είναι το κεφάλαιο και η αρχή όλων των αρετών. Τίποτα δεν μπορεί να προφυλάξει τόσο την ψυχή από την είσοδο του πονηρού δαίμονα, όσο η νοερά προσευχή του Ιησού και η θερμή ικεσία. (ΓέρονταςΙλαρίων)
• Όποιος δεν είναι προσεκτικός στους λογισμούς του, δεν μπορεί να προκόψει στην Χριστιανική ζωή. (Γέροντας Αρσένιος Μπόκα)
• Η πνευματική πρόοδος στη προσευχή ομοιάζει με ένα φυτό που αυξάνεται, χωρίς να γνωρίζει και να αντιλαμβάνεται τις στιγμές της αναπτύξεώς του. Μοιάζει μ' ένα παιδί που μεταβαίνει από την μία ηλικία στην άλλη, χωρίς να μπορεί να ξέρει τον ακριβή καιρό της αναπτύξεώς του. Αυτή η πρόοδος του ανθρώπου στην προσευχή και γενικά στην πνευματική ζωή, δεν είναι μόνο καρπός των κόπων του, αλλά περισσότερο της Χάριτος και του ελέους του Θεού και είναι μυστική αυτή η πρόοδος από Θεία οικονομία, για να μη πέσει ο άνθρωπος από την Χάρη του Θεού στην υπερηφάνεια και στηριχθεί στις δυνάμεις του εαυτού του. (Γέροντας Κλέοπας Ήλιε)
• Η φτώχεια είναι η καλύτερη προϋπόθεση για την πνευματική προκοπή... (ΓέρονταςΚύριλλοςτηςΠάβλοβα)
• Όταν νομίζουμε ότι είμαστε οι σπουδαιότεροι και ότι αξίζουμε το τελειότερο, είναι πολύ δύσκολο να κάνουμε ανατροπές μέσα μας και να προχωρήσουμε πνευματικά. (π. Βαρνάβας Γιάγκου)
• Η αληθινή προκοπή της ψυχής είναι τούτη, το να θεωρεί τον εαυτό της καθημερινά και πιο ταπεινό, έχοντας κατά νου τα σφάλματα που συνεχώς κάνει και να θεωρεί κάθε άνθρωπο καλύτερό της. Χωρίς αυτόν τον λογισμό ο άνθρωπος, ακόμα και αν κάνει θαύματα και αν αναστήσει νεκρούς, βρίσκεται μακριά από τον Θεό. (Είπε Γέρων)
• Τρία πράγματα είναι απαραίτητα για την καλλιέργεια της ψυχής: α) η ησυχία β) η προσευχή και γ) η αυτογνωσία. Αυτή η τελευταία επιτυγχάνεται, όταν μάθει ο άνθρωπος, να μην προσέχει τα σφάλματα του άλλου, παρά μόνο τα δικά του. Αν επιμείνει σ' αυτά, δεν θα αργήσει να καρποφορήσει η ψυχή και σε όλες τις άλλες αρετές. (Είπε Γέρων)
• Να ζητάμε ακρίβεια από τον εαυτόν μας και να ανεχόμαστε τον άλλον. Όλους πρέπει να τους δικαιολογούμε, να τους βρίσκουμε κάποιο ελαφρυντικό, για κάποιο λάθος που έχουν κάνει. Τον εαυτόν μας όμως ποτέ! Μόνο έτσι θα προκόψουμε. (Παναγόπουλος)
• Ο άνθρωπος όσο περισσότερο προοδεύει στο Χριστιανισμό, τόσο περισσότερο πληροφορείται εσωτερικώς, πως πρέπει να πολιτεύεται στις διάφορες περιστάσεις της ζωής του. (Παναγόπουλος)
• Οι άνθρωποι δεν κάνουν προκοπή, διότι έχουν την συνήθεια να συγκρίνονται με τους χειρότερούς τους και όχι με τους καλύτερους απ' αυτούς. (Παναγόπουλος)
• Πρέπει να βιάσουμε τον εαυτόν μας προκειμένου να δώμε αποτελέσματα στον αγώνα μας. Εμείς όμως από την μία νηστεύουμε, κάνοντας εγκράτεια και από την άλλη, την ίδια μέρα κοιμόμαστε με τον άνδρα μας και την γυναίκα μας στο ίδιο κρεβάτι. Τι προκοπή μπορεί να κάνει κανείς έτσι; (Παναγόπουλος)
• Με δύο φτερούγες μπορεί κανείς να υψωθεί πάνω από τα γήινα: Με την απλότητα και το άδολο πνεύμα. Η απλότητα πρέπει να βρίσκεται στα κίνητρα των όσων κάνει, ενώ το άδολο πνεύμα στα αισθήματα. (Θωμάς Κεμπήσιος)
• Το πρώτο βήμα προς το Θεό είναι η διαπίστωση της πνευματικής μας φτώχειας.
• Στην πνευματική ζωή όποιος δεν προοδεύει καθημερινά, εκείνος δεν μένει στάσιμος, αλλά οπισθοδρομεί!
• Το θεμέλιο της πνευματικής μας προκοπής είναι ο πλησίον μας, διότι σ΄αυτόν κρέμονται όλες οι εντολές του Χριστού.
• Όσο περισσότερο πλησιάζει κανείς προς το Θεό, τόσο πιο ζωηρά αισθάνεται, τι τον απομακρύνει από το Θεό.
• Όσο περισσότερο προοδεύει ο άνθρωπος και προσεγγίζει το Θεό, τόσο πιο αμαρτωλό και ποιό αδύναμο νιώθει τον εαυτόν του. Ο Προφήτης Ησαϊας, όταν είδε το Θεό, αποκαλούσε τον εαυτόν του ταλαίπωρο και βρωμερό.
• Χωρίς τάξη δεν υπάρχει πειθαρχία, χωρίς πειθαρχία δεν υπάρχει υπακοή και χωρίς υπακοή δεν υπάρχει πνευματική προκοπή.
• Σε όποιον, αλήθεια ν' ανεβεί θελήσει, αυτού του δίνει ακόμη και φτερά ο Θεός. (Σικελλιανός)
• Εκείνος που θέλει να τελειοποιείται, πρέπει να βλέπει τις ήττες του σαν μαθήματα. (Καπαμπλάνκα)