Πρέπει
πρώτα να κατορθώσουμε τον κατά Θεό βίο και ύστερα να υμνούμε τον Θεόν. Γιατί ''ου
γάρ ωραίος αίνος εν στόματι αμαρτωλού''. (Ιερός Χρυσόστομος)
Γίνεται
άγιος και ο αέρας με την ψαλμωδία. Η διάνοια ακούει την φωνή και αλλάζει·
εισέρχεται η μελωδία και δραπετεύουν τα πάθη της πλεονεξίας. (Ιερός
Χρυσόστομος)
Μάθε
να ψάλλεις, και θα δεις την ευχαρίστηση του πράγματος, γιατί εκείνοι που
ψάλλουν (ή ακούν ψαλμωδίες), γεμίζουν με το Άγιο Πνεύμα, όπως ακριβώς εκείνοι
που ψάλλουν τις ωδές του διαβόλου (ή τις ακούν), γεμίζουν με πνεύμα ακάθαρτο. (Ιερός
Χρυσόστομος)
Να μην
ψέλνουμε απλώς με το στόμα, αλλά με προσοχή στα ψαλλόμενα. Αυτό σημαίνει να
τραγουδάω στον Θεό, το άλλο είναι λόγια του αέρα. Απλώς μια φωνή διαχέεται...
Να μην ψέλνουμε για να επιδειχτούμε. (Ιερός Χρυσόστομος)
Τίποτε
δεν ανυψώνει τόσο την ψυχή και δεν την ανεβάζει και δεν την απαλλάσσει από τα
γήινα και δεν την ελευθερώνει από τα δεσμά του σώματος, όσο η μελωδική αρμονία
και το μελωδικά ψαλλόμενο Θείο άσμα. Τόσο πολύ ευχαριστείται ο άνθρωπος και
έλκεται από τα άσματα και τις μελωδίες, ώστε μ' αυτόν τον τρόπο αποκοιμίζονται
τα παιδιά που θηλάζουν, όταν κλαίνε και δυσανασχετούν. (Ιερός Χρυσόστομος)
Με την
ψαλμωδία στην ψυχή, θα απομακρύνει ο Θεός όλες τις άτοπες και πονηρές σκέψεις.
(Ιερός Χρυσόστομος)
Κανένας
να μην νομίζει, ότι οι δοξολογίες με ψαλμωδίες, αυτών που έχουν λαθεμένες
αντιλήψεις για τον Θεό, γίνονται δεκτές. (Μέγας Βασίλειος)
Και αν
κανείς, από εκείνους που γίνονται θηρία από το θυμό, αρχίσει να ψέλνει τους
ψαλμούς, αμέσως φεύγει η αγριότητα από την ψυχή του, γιατί την αποκοίμισε με
την μελωδία. (Μέγας Βασίλειος)
Να
παρατηρείς την δολιότητα των δαιμόνων, όταν προσεύχεσαι ή ψάλλεις ψαλμούς στον
Κύριο. Οι δαίμονες δηλ. ή μας εξαπατούν κλέβοντας κρυφά την αίσθηση της ψυχής
και μας βάζουν να λέμε άλλα αντ' άλλων, μεταβάλλοντας τους στίχους των ψαλμών
σε βλασφημίες, ώστε να βγαίνουν από το στόμα μας, άπρεπα λόγια. Ή, αφού
αρχίσουμε τους ψαλμούς, πηγαίνουν το λόγο μας στο τέλος και εκείνα που είναι
αναμεταξύ τα διασκορπίζουν από το νου. Ή μας στριφογυρίζουν σε ένα στίχο, χωρίς
να επιτρέπουν, με τη λήθη που προκαλούν, να θυμηθούμε τη συνέχεια. Ή ενώ
είμαστε στη μέση ενός ψαλμού, ξαφνικά σβήνουν από το νου κάθε μνήμη των προηγουμένων
στίχων, ώστε ούτε να θυμόμαστε καν τι λέγαμε, ούτε να μπορούμε να τα βρούμε και
να τα επαναλάβουμε. Αυτά τα κάνουν, για να μας προκαλέσουν αμέλεια και ακηδία
και να εξουδετερώσουν τους καρπούς της προσευχής, βάζοντας στο νου μας, ότι
πέρασε η ώρα. Αλλά εσύ ν' αντισταθείς δυναμικά και να εξακολουθήσεις τον ψαλμό
με βραδύτερο ρυθμό, για να καρπωθείς από τους στίχους με τη θεωρία την ωφέλεια
της προσευχής και να δεχθείς πλούσιο το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, ο οποίος
έρχεται στις ψυχές των προσευχομένων. (Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος)
Όπου
παρατηρείται ο καρπός του Πνεύματος, εκεί υπάρχει και η ποιότητα της προσευχής.
Και όπου υπάρχει η ποιότητα, εκεί είναι άριστη και η ποσότητα της ψαλμωδίας.
Όπου όμως δεν φαίνεται καρπός, εκεί και η ποιότητα δεν έχει ικμάδα. Και αν η
ποιότητα είναι χωρίς ικμάδα, τότε είναι περιττή και η ποσότητα, η οποία μπορεί
να προξενεί γύμναση του σώματος, αλλά οπωσδήποτε, για τους πολλούς είναι χωρίς
κέρδος. (Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος)
Και η
ψαλμωδία προσευχή είναι και δίνει στην καρδιά μια απαλάδα, την γλυκαίνει και
την θερμαίνει με τις πνευματικές της θερμίδες. Ειρηνεύει την ψυχή, αφού και τα
άγρια θηρία τα ημερεύει, πόσο μάλλον τον άνθρωπο! Βλέπεις, το λιοντάρι, ο λύκος,
όταν ακούσουν ψαλμωδία κάθονται ήσυχα σαν αρνάκια και ακούνε ήρεμα. (ΆγιοςΠαΐσιος ο Αγιορείτης)
Η σωστή
ψαλμωδία είναι το ξεχείλισμα της εσωτερικής πνευματικής καταστάσεως. Είναι Θεία
ευφροσύνη! Δηλαδή ευφραίνεται η καρδιά από τον Χριστό και με καρδιά ευφροσύνη μιλάει
ο άνθρωπος στον Θεό. Όταν συμμετέχει κανείς σ' αυτό που ψάλλει, τότε αλλοιώνεται,
με την καλή έννοια και ο ίδιος και οι άλλοι που τον ακούνε και βοηθιέται
θετικά. Έτσι η προσευχή όλων είναι ευπρόσδεκτη στον Θεό. Εγώ σε όσους περνούν
δοκιμασίες και είναι θλιμμένοι λέω να ψάλλουν διάφορα τροπάρια (Άγιος Παΐσιος
ο Αγιορείτης)
Όταν ο
ψάλτης ψάλλει με ευλάβεια, ξεχειλίζει από την καρδιά του η ψαλμωδία και ψάλλει κατανυκτικά.
Όταν εσωτερικά είναι σε καλή πνευματική κατάσταση ο άνθρωπος, όλα πάνε καλά. Γι'
αυτό πρέπει να είναι τακτοποιημένος κανείς εσωτερικά και να ψάλλει με την καρδιά
του, με ευλάβεια, για να ψάλλει και κατανυκτικά. Όμως όταν κανείς ψάλλει χωρίς
να έχει καλή πνευματική κατάσταση, αυτό είναι χειρότερο από μια μουσική
παραφωνία. Γιατί, όπως το καλό φέρνει μια καλή αλλοίωση, έτσι και το κακό
φέρνει μια κακή αλλοίωση και δεν μπορούν να προσευχηθούν οι άνθρωποι. Αν δεν
είναι τακτοποιημένος εσωτερικά κανείς, αν έχει αριστερούς λογισμούς,
μικροπρέπειες κ.λπ., τί ψαλτική να κάνει; Πώς θα νιώσει μέσα του την
παραδεισένια γλυκύτητα, για να ψάλλει με την καρδιά; Γι' αυτό λέει: «Ευθυμεί
τις; ψαλλέτω»! Όσοι ψάλλουν, κανονικά πρέπει να έχουν την πιο τρυφερή καρδιά
και την πιο γλυκειά και χαρούμενη εσωτερική κατάσταση. Πώς να ψάλλεις «Φώς
ιλαρόν...», αν δεν έχεις ιλαρότητα; (Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης)
Το παν
είναι να ψάλλει κανείς με ευλάβεια. Χωρίς ευλάβεια η ψαλτική είναι ξεθυμασμένη.
Μοιάζει με όργανο ξεκουρντισμένο. Ούτε έχει σημασία, αν ψάλλει κανείς δυνατά ή
σιγανά. Σημασία έχει να ψάλλει με ευλάβεια. Τότε το σιγανό ψάλσιμο είναι
ταπεινό, γλυκό, δεν είναι κοιμισμένο και το δυνατό ψάλσιμο είναι έντονο και
καρδιακό, δεν είναι άγριο. (ΆγιοςΠαΐσιος ο Αγιορείτης)
Η τέχνη
της ψαλτικής χωρίς ευλάβεια είναι μπογιές... Μερικοί ψάλτες στον κόσμο, βάζουν
''μπογιές'' στην φωνή τους από ανάγκη, για να πάνε σε μεγαλύτερο ναό και να
αυξηθεί ο μισθός τους. Να προσέχετε, η ψαλτική σας να είναι φυσική,
κατανυκτική, να ψάλλεται για τον Θεό και όχι για την τέχνη της ψαλτικής.
Διακρίνεται στην ψαλτική το εσωτερικό, το καρδιακό, από το εξωτερικό και
τεχνητό. (ΆγιοςΠαΐσιος ο Αγιορείτης)
Όταν
στενοχωριόμαστε, να ψάλλουμε. Η ψαλμωδία διώχνει τον διάβολο, διότι είναι
συγχρόνως και προσευχή και περιφρόνηση του πειρασμού. Στους βλάσφημους
λογισμούς, να μην λέμε την ευχή, γιατί έτσι ανοίγουμε μέτωπο με τον διάβολο και
μας πολεμά ακόμη περισσότερο. Να ψάλλουμε και θα σκάσει ο διάβολος με αυτήν την
περιφρόνηση. Η ψαλμωδία είναι περιφρόνηση στον διάβολο. (Άγιος Παΐσιος ο
Αγιορείτης)
Στην
αρρώστια, η ψαλμωδία είναι φάρμακο. Και βαριά άρρωστος να είναι κανείς και να
πονάει πολύ, άμα ακούσει ψαλμωδία, μαλακώνει ο πόνος του. Αν μπορεί και ο ίδιος
λίγο να ψάλλει, τότε το γλεντάει. Να, εγώ απόψε που πονούσα, έψελνα στην
διαπασών. Όσο κουράγιο είχα, εκεί το έδωσα. Ξέρεις πόση δύναμη μου έδωσε αυτή η
ψαλμωδία; (Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης)
Κατά
κανόνα, όλοι οι καλοί ψάλτες έχουν μεγάλο εγωισμό. Όλοι... και αν δεν είναι
όλοι, μπορεί να είναι οι μισοί. Γιατί είναι δύσκολο, να είσαι ψάλτης στην
Εκκλησία, να έχεις φωνή αγγελική και να ψάλλεις στο Θεό, χωρίς υπερηφάνεια,
χωρίς κενοδοξία, χωρίς εγωισμό, χωρίς, χωρίς, χωρίς... όταν ξέρεις ότι τόσες
ψυχές (από κάτω) σε ακούνε. Αυτό γίνεται μόνο μόνο με την Χάρη του Θεού. (Όσιος
Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης)
Αν
κατανοείς εκείνα που ψάλλεις, αποκτάς την επίγνωσή τους. Από την επίγνωση
αποκτάς σύνεση. Από τη σύνεση βλαστάνει η πράξη εκείνων που κατανόησες. Από την
πράξη καρπώνεσαι την γνώση που αποτελεί έξη. Η γνώση που συνοδεύεται από την
πείρα, πηγάζει την αληθινή θεωρία. Από αυτήν ανατέλλει η σοφία και γεμίζει με
τα φωτοβόλα λόγια της Χάρης τον αέρα της διάνοιας και εξηγεί και στους άλλους
τα απόκρυφα. (Όσιος Θεόληπτος Φιλαδελφείας)
Η
ψαλμωδία είναι γαλήνη της ψυχής και χορηγός της ειρήνης. Η ψαλμωδία είναι
σύνδεσμος της φιλίας, είναι προσέλκυση της βοήθειας των Αγγέλων, όπλο για τους
νυχτερινούς φόβους. Η ψαλμωδία είναι το αλφάβητο για τους αρχάριους, η αύξηση
γι' αυτούς που προοδεύουν, το στήριγμα γι' αυτούς που προχωρούν στην
τελειότητα. Η ψαλμωδία προξενεί λύπη σύμφωνη με το θέλημα του Θεού, γιατί
βγάζει δάκρυα ακόμη και από πέτρινη καρδιά. Η ψαλμωδία είναι το πνευματικό
θυμίαμα, είναι ο φωτισμός των ψυχών και ο αγιασμός των σωμάτων. (Άγιος
Εφραίμ ο Σύρος)
Με την
ψαλμωδία η ταραχή και η αγριότητα και η αταξία που υπάρχει στην ψυχή
εξομαλύνεται, ενώ η λύπη θεραπεύεται. (Μέγας Αθανάσιος)
Διαβάζοντας
τις ψαλμωδίες, τις ακολουθίες, με έρωτα, χωρίς να το καταλάβουμε, γινόμαστε
Άγιοι. (Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης)
Είναι
μεγάλο πράγμα, το να προσεύχεται κανείς χωρίς περισπασμούς και είναι ακόμα
μεγαλύτερο, το να ψάλλει χωρίς πειρσπασμούς. (Αββάς Ευάγριος)
Μην βιάζεστε
στα ψαλτήρια και στους ύμνους, σαν να σας κυνηγούν. Πιο αργά να ψέλνετε, για να
συμμετέχει και η καρδιά σας, σε ό,τι λέτε. (Γέροντας Αμφιλόχιος Μακρής)
Το
αναλόγιο είναι ο θρόνος του Θεού. Είδατε οι ψαλτάδες που φορούν τα ράσα; Τα
βάζουν, γιατί ανεβαίνουν σε ένα υψηλότερο ''επίπεδο''. Να ανεβαίνετε στο
αναλόγιο με φόβο Θεού και αυτάπαρνηση και να λέτε: ''Χριστέ μου, ήρθα να Σε
υμνολογήσω. Συγχώρεσέ μου, βοήθησέ με και φώτισέ με, πάρε αυτή τη θολούρα που
έχω και την σκοτοδίνη. Δος μου δύναμη, να Σε δοξολογήσω και να Σε
ευχαριστήσω!''. (Γερόντισσα Μακρίνα Βασσοπούλου)
Όταν
ψέλνεις, να καταλαβαίνεις και να νιώθεις το τι λες. Όχι να επαίρεσαι, ότι δήθεν
ψέλνεις ωραία, ότι είσαι καλλίφωνος. Να ζεις αυτά που λες... (π. Δημήτριος Γκαγκαστάθης)
Οι γυναίκες
δεν επιτρέπεται να ψέλνουν στον αναλόγιο της Εκκλησίας, σύμφωνα με κανόνα Συνόδου
της Εκκλησίας. (Παναγόπουλος)
Και αν
έχει ο γάϊδαρος φωνή, για ψάλτη δεν τον βάζουν!
