Περί σοφίας

Ειδετιςυμώνλείπεταισοφίας, αιτήτωπαράτουδιδόντοςΘεούπάσιναπλώςκαιουκονειδίζοντος, καιδοθήσεταιαυτώ·αιτείτωδεενπίστει, μηδένδιακρινόμενος·ογαρδιακρινόμενοςέοικεκλύδωνιθαλάσσηςανεμιζομένωκαιριπιζομένω. [Εάν κανείς από εσάς στερείται την κατά Θεόν σοφία, για να γνωρίζει πως να φέρεται στους διαφόρους πειρασμούς και πως να αποκτά την υπομονή, ας ζητεί την σοφία αυτήν από τον πάνσοφο Θεό, Ο οποίος την δίνει σε όλους πλουσίως, χωρίς να περιφρονεί και να εξευτελίζει κανέναν. Και θα του δοθεί αυτή η σοφία. Να την ζητεί όμως με σταθερή και ακλόνητη πίστη, χωρίς να κυμαίνεται και να αμφιβάλλει, αν θα του την δώσει ο Θεός, διότι εκείνος που αμφιβάλλει και κλονίζεται, μοιάζει με κύμα θαλάσσης, που δέρνεται από τον άνεμο και πηγαίνει εδώ και εκεί κατά την φορά του ανέμου.] (Ιακώβου 1,5-6)
Τιςσοφόςκαιεπιστήμωνενυμίν; Δειξάτωεκτηςκαλήςαναστροφήςταέργααυτούενπραΰτητισοφίας. [Ποιός είναι μεταξύ σας αληθινά σοφός και επιστήμων, φωτισμένος από τον Θεό άνθρωπος; Ας το δείξει όχι μόνο με τα λόγια του, αλλά προπαντός και κυρίως με τα ενάρετα έργα του καλού του βίου, με πραότητα, την οποία χαρίζει στον άνθρωπο η αληθινή σοφία.] (Ιακώβου 3,13)
H δεάνωθενσοφίαπρώτονμεναγνήέστιν, έπειταειρηνική, επιεικής, ευπειθής, μεστήέλέουςκαικαρπώναγαθών, αδιάκριτοςκαιανυπόκριτος. [Η σοφία που δίδεται εκ των άνω, από τον Θεόν, πρώτον μεν είναι καθαρή και αμόλυντος από κάθετι φαύλο και αμαρτωλό, έπειτα είναι ειρηνική και ειρηνοποιός, επιεικής και συγκαταβατική στην άγνοια και τις αδυναμίες των άλλων, πρόθυμος να υποτάσσεται στην αλήθεια, γεμάτη από ευσπλαγχνία και από αγαθά έργα, απαλλαγμένη από αμβιβολίες και ολιγοπιστίες, καθαρή και αμόλυντος από κάθε υποκρισία.] (Ιακώβου 3,17)
ΤομωρόντουΘεούσοφώτεροντωνανθρώπωνέστι. [Εκείνο που προέρχεται από τον Θεό και οι άνθρωποι του κόσμου το θεωρούν μωρό (ανοησία), είναι σοφότερο από τους ανθρώπους αυτούς, όση γνώση και σοφία και αν έχουν αυτοί.] (Προς Κορινθίους Α' 1,25)
Τα μωρά του κόσμου εξελέξατο ο Θεός ίνα τους σοφούς καταισχύνη, και τα ασθενή του κόσμου εξελέξατο ο Θεός ίνα καταισχύνη τα ισχυρά. [Εκείνους που νομίζει ο κόσμος βλάκες, αυτούς διάλεξε ο Θεός, για να ντροπιάσει τελικά τους (κατά κόσμο) σοφούς.] (Προς Κορινθίους Α' 1,27)
Η γαρ σοφία του κόσμου τούτου μωρία παρά τω Θεώ έστι. γέγραπται γάρ· ο δρασσόμενος τους σοφούς εν τη πανουργία αυτών. [Διότι η σοφία του κόσμου τούτου, όσο λαμπρή και υψηλή αν φαίνεται, είναι μωρία ενώπιον του Θεού, αφού έτσι έχει γραφεί και στην Παλαιάν Διαθήκην· ''ο Θεός είναι εκείνος που αρπάζει με το παντοδύναμό Του χέρι τους σοφούς, τους ξετινάζει και τους εξευτελίζει μέσα στην ίδια τους σοφιστική επιτηδειότητα και πανουργία''.] (Προς Κορινθίους Α' 3,19)
ΕάνδεναποκτήσειςφόβοΘεού, σοφίαδενκερδίζεις. Γιατί είναι γραμμένο στην Παλαιά Διαθήκη το: Αρχή σοφίας, φόβος Κυρίου. (Ψαλμός110,10)
ΠάσασοφίαπαράΚυρίουκαιμετ' αυτούέστινειςτοναιώνα. ΠηγήσοφίαςλόγοςΘεούενυψίστοις, καιαιπορείαιαυτήςεντολαίαιώνιοι. [Κάθε σοφία έχει πηγή και προέλευσή της τον Κύριο και σ' Αυτόν και με Αυτόν υπάρχει αιωνίως. Πηγή σοφίας είναι ο λόγος του Θεού του Υψίστου και οι δρόμοι αυτής είναι αιώνιοι και αναλλοίωτοι.] (ΣοφίαΣειράχ 1,1 και 1,5)
Επεθύμησας σοφίαν διατήρησον εντολάς, και Κύριος χορηγήσει σοι αυτήν. [Επιθυμείς να αποκτήσεις σοφίαν· Φύλασσε τις εντολές του Θεού και ο Κύριος θα σου την χορηγήσει.] (Σοφία Σειράχ 1,26)
Ουμηκαταλήψονταιαυτήνάνθρωποιασύνετοι, καιάνδρεςαμαρτωλοίουμηίδωσιναυτήν·μακράνέστινυπερηφανίας, καιάνδρεςψεύσταιουμημνησθήσονταιαυτής. [Οι μωροί και ασεβείς δεν θα απολαύσουν σοφία, ούτε οι αμαρτωλοί άνθρωποι θα την αντικρύσουν. Διότι η σοφία βρίσκεται μακριά από την υπερηφάνειαν και οι άνθρωποι του ψεύδους, ούτε καν και θα την ενθυμηθούν. (ΣοφίαΣειράχ 15,7-8)
Άνθρωποςσοφόςενπαντίευλαβηθήσεταικαιενημέραιςαμαρτιώνπροσέξειαπόπλημμελείας. [Ο σοφός άνθρωπος είναι σε όλα προσεκτικός και έτοιμος, και σε ημέρας πειρασμού της αμαρτίας, θα προσέξει να αποφύγει την πτώση.] (ΣοφίαΣειράχ 18,27)
Σοφία γραμματέως εν ευκαιρία σχολής, και ο ελασσούμενος πράξει αυτού σοφισθήσεται. [Η σοφία του γραμματισμένου ανθρώπου αποκτάται σε ώρα ηρεμίας. Και εκείνος, ο οποίος περιορίζεται στα λίγα έργα, μπορεί να γίνει σοφός.] (Σοφία Σειράχ 38,24)
Κρείσσωνάνθρωποςαποκρύπτωντηνμωρίαναυτούηάνθρωποςαποκρύπτωντηνσοφίαναυτού. [Καλύτερος είναι ένας άνθρωπος, που κρύβει την μωρία του, παρά ένας σοφός που κρύβει την σοφία του.] (ΣοφίαΣειράχ 41,15)
Ότιειςκακότεχνονψυχήνουκεισελεύσεταισοφία, ουδέκατοικήσειενσώματικατάχρεωαμαρτίας· άγιονγαρπνεύμαπαιδείαςφεύξεταιδόλονκαιεπαναστήσεταιαπόλογισμώνασυνέτων. [Σε κακότροπη ψυχή, που μηχανεύεται πάντοτε το πονηρό, δεν θα εισέλθει η σοφία του Θεού και σε σώμα καταχρεωμένο με τις πολλές αμαρτίες, δεν θα κατοικήσει η Θεία σοφία. Διότι το Αγιον Πνεύμα, το οποίο παιδαγωγεί και μορφώνει τους ανθρώπους, αποφεύγει τις πονηρές ψυχές, φεύγει και βρίσκεται μακριά από ασυνέτους ανθρώπους.] (ΣοφίαΣολομώντος 1,4-5)
ΌτιΚύριοςδίδωσισοφίαν, καιαπόπροσώπουαυτούγνώσιςκαισύνεσις. [Ο Κύριος είναι εκείνος, ο οποίος χαρίζει την σοφία και από Αυτόν πηγάζει και εκχύνεται η γνώσις της αληθείας και η σύνεση.] (Παροιμίες 2,6)
Ενκαρδίααγαθήανδρόςαναπαύσεταισοφία, ενδεκαρδίααφρόνωνουδιαγινώσκεται. [Η αληθινή και προς την αρετή οδηγούσα σοφία, κατοικεί και αναπαύεται στην αγαθή καρδιά του ανθρώπου. Στην καρδιά όμως των κακών ανθρώπων, είναι άγνωστος η κατά Θεό σοφία.] (Παροιμίες 14,33)
Ουαί οι συνετοί εν εαυτοίς. [Αλίμονο σε εκείνους, που νομίζουν ότι είναι σοφοί.] (Ησαϊας 5,21)
Σοφίαανθρώπουφωτιείπρόσωποναυτού, καιαναιδήςπροσώπωαυτούμισηθήσεται. [Η σοφία φωτίζει και λάμπει στο πρόσωπο του συνετού ανθρώπου. Ο αδιάντροπος όμως κατά την εμφάνιση και την συμπεριφορά γίνεται μισητός και αποκρουστικός, διότι του λείπει η σύνεση και η σοφία.] (Εκκλησιαστής 8,1)
Η θεοσέβεια έστι σοφία. [Πραγματική σοφία είναι, το να σέβεται ο άνθρωπος τον Θεό.] (Ιώβ 28,28)
Η σοφία είναι με το μέρος των ταπεινών (Σολομώντας)
Ο φτωχός στα μυαλά, δεν έχει ανάγκη από τη Θεία σοφία, γιατί περισσότερο καθοδηγείται από την δική του αμυαλοσύνη! (Σολομώντας)
Το σοφώτερο πράγμα που θα σκεφτώ, η πιο σοφή λύση που θα βρω, είναι η πιο μεγάλη ανοησία, όταν έχει τον εγωισμό μέσα της, ενώ η ταπείνωση είναι πραγματική σοφία. (Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
Σοφία είναι να ξέρεις, πότε πρέπει να μιλήσεις και τι πρέπει να πεις. (ΆγιοςΗσαϊαςοΑναχωρητής)
Σοφότεροι από τους πολλούς είναι όσοι αποχωρίστηκαν από τον κόσμο και αφιερώθηκαν στον Θεό. (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος)
Η σοφία δεν στολίζεται με ωραία λόγια, αλλά αποδεικνύεται από τα έργα. (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος)
Δεν είναι σοφός εκείνος που είναι σοφός στον λόγο και έχει ευφράδεια γλώσσας, αλλά και άστατη και αμόρφωτη ζωή, ... αλλά εκείνος που λέει λίγα μεν περί αρετής, παρουσιάζει όμως πολλά με εκείνα που κάνει και επιβεβαιώνει με την ζωή του, την αξιοπιστία του λόγου του. (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος)
Η πραγματική σοφία και η πραγματική παιδεία δεν είναι τίποτα άλλο, παρά η αγάπη του Θεού. (Ιερός Χρυσόστομος)
Δεν ήξερε ο Ιωάννη ο Πρόδρομος τη σοφία του κόσμου, αλλά είπε λίγα λόγια, με την δύναμη του Αγίου Πνεύματος, που δεν μπορεί καμμία σοφία να συγκριθεί. (Ιερός Χρυσόστομος)
Όταν ο νους και η καρδιά του ανθρώπου είναι γεμάτη από το Χριστό, τότε αυτός ο άνθρωπος είναι σοφός, είναι έξυπνος και όλα τα του διδάσκει, το Πνεύμα του Θεού. (Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης)
Το να γίνει κανείς αγαθός και σοφός ξαφνικά, είναι αδύνατο. Γίνεται ωστόσο με την κοπιαστική μελέτη, με τη συναναστροφή με ενάρετους ανθρώπους, με την πείρα, με τον καιρό, με την άσκηση και με την επιθυμία των καλών έργων. Ο αγαθός άνθρωπος που αγαπά το Θεό και Τον γνωρίζει αληθινά, δεν παύει να κάνει πλούσια όλα όσα αρέσουν σ' Αυτόν. Αλλά τέτοιοι άνθρωποι είναι σπάνιοι. (ΜέγαςΑντώνιος)
Σε κάθε πράγμα νόμιζε ότι έχεις ανάγκη διδαχής και θα βρεθείς σοφός σε όλη σου τη ζωή...! Όποιος εξευτελίζει τον εμπαθή εαυτό του και τον ταπεινώνει, αυτός θα γίνει σοφός από τον Κύριο. Και όποιος έχει την ιδέα ότι είναι σοφός, αυτός θα χάσει τη σοφία του Θεού. (ΆγιοςΙσαάκοΣύρος)
Η σοφία του Πνεύματος είναι ανώτερη της σοφίας του κόσμου. Διότι σ' αυτήν κυριαρχεί η σιωπή, ενώ η σοφία του κόσμου εκτρέπεται σε πολυλογίες. (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)
Τίποτε άλλο δεν μας χωρίζει από την Θεία σοφία, όσο χλευασμός, τα γέλια, η παρρησία και τα αστεία. (ΆγιοςΙσαάκοΣύρος)
4 είναι οι μορφές της σοφίας: η φρόνηση, δηλαδή η γνώση και εκείνων που πρέπει και εκείνων που δεν πρέπει να κάνουμε και η εγρήγορση του νου. Η σωφροσύνη, δηλαδή να γίνει ορθό το φρόνημά μας, ώστε να μπορέσουμε να κρατήσουμε τον εαυτόν μας μακριά από κάθε έργο, λογισμό και λόγο που δεν αρέσει στο Θεό. Η ανδρεία, δηλαδή η δύναμη και η καρτερία στους κατά Θεόν αγώνες και στους πειρασμούς. Η δικαιοσύνη, δηλαδή η διανομή που γίνεται με την ισότητα σε όλα αυτά. Αυτές οι τέσσερις γενικά αρετές γεννιούνται από τις τρεις δυνάμεις της ψυχής. Από το λογισμό, δηλαδή το νου, γεννιούνται δύο, η φρόνηση και η δικαιοσύνη, δηλαδή η διάκριση. Από το επιθυμητικό γεννιέται η σωφροσύνη, και από το θυμικό, η ανδρεία. Κάθε μία από αυτές βρίσκεται ανάμεσα σε δύο παρά φύση πάθη. Η φρόνηση έχει πάνω της την υπερβολική ιδέα και κάτω την ανοησία. Η σωφροσύνη έχει πάνω την ευήθεια και κάτω την ακολασία. Η ανδρεία έχει πάνω το θράσος και κάτω τη δειλία. Η δικαιοσύνη έχει πάνω την κτήση του λιγότερου και κάτω την πλεονεξία. (Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός)
Η μεγαλύτερη σοφία είναι, το να έχουμε 2 τοίχους στη ζωή μας. Έναν στο δεξί μας χέρι και έναν στο αριστερό μας, για να μπορέσουμε να έχουμε ίσιο δρόμο και να μην πάμε, ούτε δεξιά, ούτε αριστερά. Ο δεξιός τοίχος είναι ο φόβος του Θεού, επειδή με το φόβο του Θεού, κάθε άνθρωπος αποφεύγει το κακό και ο αριστερός τοίχος, είναι ο φόβος του θανάτου ο οποίος μας σταματά να διαπράξουμε οποιαδήποτε αμαρτία. (Μέγας Βασίλειος)
Η σοφία είναι επιστήμη των θείων και ανθρωπίνων πραγμάτων και των αιτίων αυτών. Τελικός σκοπός της φιλοσοφίας γι' αυτόν που φιλοσοφεί είναι, η κατά το δυνατόν ομοίωσή του με τον Θεό. (ΜέγαςΒασίλειος)
Πρέπει να βάλεις χαλινάρι στην οξύτητα του νου σου, να υποτάξεις τη δική σου γνώμη στη γνώμη των άλλων και να γίνεις ανόητος, για την αγάπη του Θεού! Τότε πράγματι, θα είσαι σοφότερος και από τον Σολομώντα... (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης)
Καμμιά από τις αρετές δεν γεννάει τόσο μεγάλη σοφία από τη φύση της, όσο η πραότητα. (Άγιος Ευάγριος ο Ποντικός)
Σοφία δεν είναι μόνο να γνωρίζουμε με φυσική συνέπεια την αλήθεια, αλλά και το να υπομένομε σαν δική μας, την πονηρία εκείνων που μας αδικούν. Γιατί εκείνοι που έμειναν στην πρώτη περίπτωση, φούσκωσαν από υπερηφάνεια. Εκείνοι όμως που έφτασαν στη δεύτερη, απόκτησαν ταπεινοφροσύνη. (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής)
Είδα αμαθείς και απλούς ανθρώπους, που ήταν ταπεινόφρονες στην πράξη και έγιναν πιο σοφοί από τους σοφούς. (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής)
Σοφία δεν είναι τα έξυπνα λόγια. Σοφία είναι να καταλάβεις την δύναμη του Σταυρού και να αποκτήσεις το εσωτερικό φρόνημα, το οποίο είχαν εκείνοι που μιμήθηκαν στη ζωή τους το Χριστό. (Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος)
Όποιος δεν καθοδηγείται από τον Θεό, όσο σοφός και αν είναι, παραμένει ανόητος. (Άγιος Αμβρόσιος Μεδιολάνων)
Ο σοφός επιδιώκει την ηρεμία και την απραγμοσύνη και τη σχολή, για να βυθιστεί με ησυχία στη σκέψη του Θεού. (Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός)
Είσαι σοφότερος σήμερα, αν έχεις αναγνωρίσει τα λάθη του χθες. (ΆγιοςΕφραίμοΣύρος)
Δεν είναι τέλειος στη γνώση και στη σοφία, αυτός που είναι λαμπρός στον φανερό και εξεζητημένο λόγο, αλλά είναι αυτός, που τα λόγια του βγαίνουν από καθαρή και αγαθή καρδιά με το φωτισμό του Πνεύματος του Θεού και όχι από βιβλία. Αυτός έχει τον έπαινο όχι από τους ανθρώπους, αλλά από το Θεό (Ρωμ. 2,29)• γιατί οι άνθρωποι τον αγνοούν ή και τον φθονούν και μόνο ο Θεός και αυτοί που κινούνται από το ίδιο Πνεύμα, τον αγαπούν και τον γνωρίζουν. (Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος)
Όταν σου πουν ή σου κάνουν κάτι, να κάνεις ότι δεν καταλαβαίνεις. Και όσο εσύ θα φαίνεσαι έτσι, τόσο σοφός θα φανείς ενώπιον του Θεού. Εκείνος που κάνει, ότι είναι μωρός, εκείνος είναι σοφός. Σοφός με την έννοια, ότι δεν καταλαβαίνει μια βρισιά, μια προσβολή, μια αδικία που του γίνεται, αυτός θα γίνει φιλόσοφος σε μια περίσταση... (Όσιος Άνθιμος της Χίου)
Σοφία πραγματική είναι η τήρηση των εντολών του Χριστού και η κάθαρση της ψυχής από τα πάθη της ντροπής. Σοφία είναι η όσο το δυνατόν προσκόλληση στον Θεό, η απόκτηση της δική Του σοφίας και είναι και τροφή της ψυχής και η οποία εικονίζει τη μέλλουσα ευδαιμονία, χορηγεί και την προσωρινή εδώ. Γι' αυτό και ο Χριστός που ήρθε στον κόσμο, να μας ανοίξει τον δρόμο προς εκείνη την μακάρια κατάσταση, δεν έκανε αυτό διδάσκοντάς μας γεωμετρία ή αστρονομία ή αποκαλύπτοντάς μας της φύσεως απόκρυφες δυνάμεις. (Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος)
Η κατά Θεόν σοφία, είναι το να νικάμε την εντός μας αμαρτία. Για παράδειγμα, Θεία σοφία είναι, το να μην κακιώνουμε κανένα άνθρωπο, για καμμιά αφορμή. Το να μην σκεπτόμαστε κακό για κανέναν, ακόμη και αν ο πλησίον μας σε κάτι μας έχει βλάψει, αλλά να τον συγχωρούμε πάντοτε. Θεία σοφία είναι, το να περιφρονούμε τα υλικά ωφέλη και τη χλιδή, αγαπώντας την ανιδιοτέλεια, την ολιγάρκεια στο φαγητό και στο πιοτό, το να έχουμε μέτρο σε όλα. Θεία σοφία είναι, το να αποφεύγουμε την κολακεία και να λέμε την αλήθεια, χωρίς πάθος στον καθένα. Είναι Θεία σοφία, το να αγαπάμε τους εχθρούς μας και να μην τους εκδικούμαστε, είτε με τα λόγια είτε με τις σκέψεις ή τις πράξεις μας. Το να μην μας παρασέρνουν οι σαρκικές ροπές και να αγαπάμε τους εχθρούς μας. Θεία σοφία τέλος είναι, το να μην σωρεύουμε πλούτη για τον εαυτόν μας, αλλά να δίνουμε στον φτωχό, ώστε να θησαυρίζουμε θησαυρούς ασυλήτους στον Ουρανό. (ΆγιοςΙωάννηςτηςΚροστάνδης)
Σοφία είναι, το να ζει κανείς με ευαγγελική «ευταξία», με ευαγγελική «ακρίβεια». Αφροσύνη πάλι είναι, το να ζει κάποιος διασκεδάζοντας ατάκτως, αναλώνοντας την ψυχή του σε αμαρτίες και πάθη. Σοφός είναι εκείνος, που χτίζει το οικοδόμημα της ψυχής του στην τήρηση των Ιερών Εντολών του Ευαγγελίου. Άφρων είναι εκείνος, που πράττει το αντίθετο. Γιατί όλα όσα οικοδομούνται πάνω στον Ιησού Χριστό, αντέχουν σε όλες τις καταιγίδες και φουρτούνες και στα δεινά των πειρασμών, της αμαρτίας, του θανάτου και του διαβόλου. Ό,τι πάλι οικοδομείται δίχως Χριστό και ερήμη του Χριστού και ενάντια στον Χριστό, εύκολα καταρρέει και συντρίβεται μόλις φανούν οι φουρτούνες των πειρασμών, των αμαρτιών και των παθών, μα κυρίως όταν φανούν ο άνεμος του θανάτου και του δαιμονισμού. (ΆγιοςΙουστίνοςΠόποβιτς)
Ενώ η ανθρώπινη σοφία διδάσκεται από τους ανθρώπους, η Θεία σοφία διδάσκεται μόνο από τον Θεό και μόνο σε λίγους και όσους έχουν ζωντανή πίστη και καλή προαίρεση. (Άγιος Δημήτριος του Ροστώφ)
Στην εποχή μας η σοφία βρίσκεται στη σιωπή και στην υπομονή. (Άγιος Γαβριήλ ο δια Χριστόν Σαλός)
Η σοφία του Θεού είναι αποκάλυψη του Θεού. Σ' αυτήν βρίσκετσι ο Θεός. Και σ' αυτήν οδηγούν η ταπείνωση και η αυταπάρνηση του λογισμού μας. Γιατί στην Θεία σοφία, είναι αδύνατο να φτάσει κανείς με τον ανθρώπινο λογισμό. Την Θεια σοφία την προσεγγίζει κανείς με την αυταπάρνηση, με την σταύρωση (των παθών), με την πίστη! (Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ)
Αληθινά σοφός δεν είναι αυτός που διδάσκει με τα λόγια, αλλά εκείνος που παιδαγωγεί με το παράδειγμα. (Αββάς Υπερέχιος)
Η ταπείνωση μαζί με την υπακοή και την νηστεία, γεννούν τον φόβο του Θεού, που είναι η αρχή της αληθινής σοφίας. (Γέροντας Γερμανός ο Σταυροβουνιώτης)
Τα τρία στάδια της Θείας σοφίας είναι: α) Θα πρέπει ο άνθρωπος να γνωρίσει τα πάθη του (αυτογνωσία) και να τα θεραπεύσει (κάθαρση). Αυτό είναι το πρώτο στάδιο μετανοίας και λέγεται φόβος Θεού, με την έννοια του υπέρτατου σεβασμού προς τον Κύριο εφαρμόζοντας τις εντολές Του β) είναι ο πόθος Θεού και γ) είναι η αγάπη Θεού. (ΓέρονταςΕφραίμΣκήτηςΑγίουΑνδρέα)
Αν ταπεινωθείς, γίνεσαι αμέσως σοφός. (Γέροντας Χαράλαμπος ο Κομποσχοινάς)
Για να γίνει κανείς σοφός, πρέπει να μελετά, να είναι παρατηρητικός, δεν θέλει τεμπελιά, θέλει εργατικότητα, ερευνητικότητα, πολλή ταπείνωση, να μην λέει πως τα ξέρει. Η αληθινή σοφία, έχει βασική προϋπόθεση την ταπεινοφροσύνη. Δεν μετέρχεται πάθη, ακριβώς για να έχει μία διαύγεια του νου, να αποφύγει όλες εκείνες τις αναθυμιάσεις ενός κακού εαυτού και των παθών, για να γίνει ένας σοφός άνθρωπος. (π. Αθανάσιος Μυτιληναίος)
Την σοφία δεν μπορεί να την αποκτήσει ο άνθρωπος μόνος του. Η σοφία είναι απόρροια του Αγίου Πνεύματος και έχει ως προϋπόθεση την ταπείνωση. (π. ΒαρνάβαςΓιάγκου)
Σοφία είναι να νικήσουμε τον εαυτόν μας. Το να παραδέχεται κανείς, ότι δεν γνωρίζει τίποτα, αυτό είναι η αρχή της σοφίας. (Σωκράτης)
Λίγοι άνθρωποι είναι τόσο σοφοί, που να προτιμούν την κριτική που τους κάνουν και τους ωφελεί, από τον έπαινο που τους βλάπτει. (Λα Ρασφουκώ)
Πραγματικά σοφός είναι εκείνος που κερδίζει πείρα, από τα λάθη των άλλων. (Πόπλιος Σύρος)
Η ιατρική θεραπεύει τις ασθένειες του σώματος, ενώ η σοφία αφαιρεί τα πάθη από την ψυχή. (Δημόκριτος)
Σοφός είναι αυτός, που δεν λυπάται για πράγματα που δεν κατέχει, αλλά χαίρεται γι΄αυτά που έχει. (Επίκτητος)
Σοφός είναι εκείνος που ξέρει χρήσιμα πράγματα και όχι εκείνος που ξέρει πολλά. (Αισχύλος)
Σοφός είναι αυτός που γνωρίζει τα χρήσιμα και όχι αυτός που γνωρίζει πολλά. (Αισχύλος)
Αρχή σοφίας, η γνώση της άγνοιάς μας. (Κλεόβουλος ο Ρόδιος)
Ο κοινός άνθρωπος παλεύει να διακριθεί. Ο σοφός παλεύει να διακρίνει. (ΆκηςΠάνου)
Σοφός δεν είναι αυτός που κατέχει πολλές γνώσεις, αλλά αυτός που έχει λίγες αδυναμίες. (Πυθαγόρας)
Σοφέ! Αναγκασμένος να ζεις μες στον απλό κόσμο, πρέπει να είσαι μια σταγόνα λάδι που επιπλέει στο νερό, αλλά δεν αναμειγνύεται μαζί του. (Πυθαγόρας)
Ο σοφός άνθρωπος, γνωρίζει αυτά που οι πολλοί αγνοούν και αγνοεί αυτά που οι πολλοί γνωρίζουν. (Αϊνστάϊν)
Οι έξυπνοι άνθρωποι λύνουν τα προβλήματα. Οι σοφοί τα προλαμβάνουν. (Αϊνστάϊν)
Υπάρχουν εύγλωττοι άνθρωποι που δεν σοφοί, όπως και σοφοί άνθρωποι που δεν είναι εύγλωττοι. (Ουγκώ)
Σοφός είναι ο άτρωτος από τα πάθη, αυτός που είναι κύριος του εαυτού του. (Πιερρόν)
Ο έξυπνος άνθρωπος θα βρει διέξοδο από μια δύσκολη κατάσταση. Ο σοφός, δεν θα βρεθεί σ' αυτήν την κατάσταση. (Ρίχτερ)
Τρία πράγματα χαρακτηρίζουν το σοφό άνθρωπο: Πρώτο, κάνει ο ίδιος αυτά που συμβουλεύει τους άλλους να κάνουν. Δεύτερο, δεν κάνει τίποτα που να αντιβαίνει στην αλήθεια. Τρίτον, είναι υπομονετικός με τις αδυναμίες των άλλων. (Τολστόϊ)
Η σοφία είναι η ανταμοιβή σου για μια ζωή που πέρασες ακούγοντας και όχι μιλώντας. (Λάρσον)
Μπορεί να είμαστε μορφωμένοι, χάρη στη μόρφωση ενός άλλου ανθρώπου. Μπορούμε να είμαστε σοφοί, μόνο χάρη στη δική μας σοφία. (Μονταίν)
Τον σοφό μπορεί κανείς να τον προσβάλλει, αλλά οι προσβολές δεν τον αγγίζουν. (Μερσιέ)
Η φιλοσοφία καθόλου δεν μου έφερε κέρδη, αλλά με απάλλαξε, από πάρα πολλά έξοδα. (Σοπενχάουερ)
Η φιλοσοφία διδάσκει την πράξη, όχι το λόγο. (Σενέκας)
Τολμάει να φανεί ανόητος και αυτό είναι το πρώτο βήμα προς τη σοφία. (Χούνικερ)
Όποιος φαίνεται σοφός μεταξύ ηλιθίων, φαίνεται ηλίθιος μεταξύ σοφών. (Καϊντιλιανός)
Ο κοινός άνθρωπος πεθαίνει για το κέρδος, ο φιλόδοξος για την δημοσιότητα, ο κυβερνήτης για τις τιμές, ενώ ο σοφός για την αγάπη προς τους ανθρώπους. (Τσουάνγκ Τσε)
Ο πραγματικά σοφός άνθρωπος μένει απαρατήρητος. (ΤζελαλαντίνΑλΡουμί - ΠέρσηςΠοιητής 1207-1273)
Ένας σοφός ανάμεσα σε αμαθείς, είναι σαν ένα ωραίο κορίτσι ανάμεσα σε τυφλούς. (Σααδί - Πέρσηςποιητής 1210-1292)
Όταν δεν μιλάς σε όσους παίρνουν από λόγια, χάνεις τους ανθρώπους. Όταν μιλάς σε όσους δεν παίρνουν από λόγια, χάνεις τα λόγια σου. Αν είσαι σοφός, μην χάνεις ούτε τους ανθρώπους, ούτε και τα λόγια σου.
Για να φτάσεις στο άκρο της σοφίας, δεν πρέπει να τρως πολύ, ούτε να κοιμάσαι πολύ και ούτε να μιλάς πολύ!
Ο σοφός ακούει μία λέξη και καταλαβαίνει δύο.
Η διαφορά μεταξύ ενός σοφού και ενός κοινού ανθρώπου είναι ότι ο σοφός γνωρίζει, ότι είναι ένας κοινός άνθρωπος.
Μην προσφέρετε την σοφία σας παρά μόνο σε όσους είναι άξιοί της. Διαφορετικά θα είστε εσείς ανάξιοι της σοφίας σας.
Οι άνθρωποι μπορούν να αποκτήσουν γνώσεις, η σοφία όμως είναι δώρο του Θεού.
Σοφός δεν είναι αυτός που δίνει τις σωστές απαντήσεις, αλλά αυτός που θέτει τις σωστές ερωτήσεις.
Ο σοφός φρονεί: α) ότι για να καταλάβει, ότι ξέρει λίγα, πρέπει να σπουδάσει πολύ β) ότι δεν πρέπει να λέει πάντοτε όσα γνωρίζει, αλλά να γνωρίζει πάντα όσα λέει και γ) ότι εφόσον κάποιος ζητάει την σοφία, μπορεί να γίνει σοφός. Αφότου όμως νομίσει, ότι είναι σοφός, γίνεται μωρός.
Η σοφία του Θεού έχει πολύ χαμηλή θύρα. Για να περάσεις κάτω απ' αυτήν, πρέπει να σκύψεις το κεφάλι σου.
Σοφός δεν είναι αυτός που δεν κάνει λάθη, σοφός είναι αυτός που ξέρει να μην τα επαναλαμβάνει.
Η γνώση είναι το ύφασμα. Σοφία είναι το ύφασμα κομμένο και ραμμένο σε ρούχο.
Σοφία είναι το να ξέρεις τι να κάνεις, με όσα ξέρεις.
Οι γνώσεις σπάνια συνδέονται με την σοφία. Ένας μορφωμένος άνθρωπος, ξέρει πολλά, ενώ ένας σοφός ξέρει, όσα είναι απαραίτητα για την ορθή πορεία της ζωής του.
Ο σοφός αντικαθιστά:

Την οργή με πραότητα.

Την κακότητα με καλοσύνη.

Την τσιγκουνιά με γενναιοδωρία.

Το ψέμα με την αλήθεια.

Ο ανόητος μιλάει χωρίς να σκέπτεται, ενώ ο σοφός σκέπτεται χωρίς να μιλάει.
Οι έξυπνοι διαβάζουν βιβλία, οι σοφοί διαβάζουν τις σκέψεις των συγγραφέων.
Πολλοί μιλούν σαν φιλόσοφοι και ζουν σαν ανόητοι.
Σοφό είναι το σαφές. (Αρχαίο γνωμικό)
Στα χέρια του σοφού και το δηλητήριο γένεται φάρμακο, στα χέρια του βλάκα και το φάρμακό γίνεται δηλητήριο. (Ρωσική παροιμία)
Ο σοφός δείχνει το φεγγάρι και ο χαζός κοιτάει το δάχτυλο. (Κινέζικο ρητό)
Κάποιος μοναχός ρώτησε έναν γέροντα: ''Τί να κάνω, για να αποκτήσω πνεύμα σοφίας;''. Και ο γέροντας του είπε: ''Όταν σε καλέσουν στην τράπεζα για να φάτε, να διαλέξεις τον κατώτερο τόπο. Όταν σου δίνουν να διαλέξεις ένδυμα, να διαλέξεις το ευτελέστερο και εάν σε ερωτούν, να μην ομιλείς''. Λέει ο μοναχός: ''Μα αυτά πάτερ, τα κάνουν οι μωροί. Εγώ μήπως είμαι μωρός και θα κάνω έτσι;''. Ο γέροντας του λέει: ''Μα, αν δεν γίνεις τέκνο μου μωρός, δεν θα γίνεις σοφός. Μωρός θα γίνεις (για την αγάπη του Χριστού) πρώτα και κατόπιν θα αποκτήσεις το πνεύμα σοφίας που θέλεις''.
Ρώτησαν τον Γέροντα τι διαφέρει η Γνώση από την Σοφία. Και εκείνος απάντησε: «Όσο η θημωνιά (σωρός από θερισμένα σπαρτά) από το καρβέλι». Οιγνώσειςείναιταστάχυα, πουσυλλέγουμεστοναγρότηςζωήςκαιταδένουμεσεθημωνιές. ΗΣοφίαείναιηδιαδικασίααπότοαλώνιέωςτοφούρνο, ώσπουναγίνουνταστάχυακαρβέλι, ψωμί. Η Γνώση θέλγει. Η Σοφία τρέφει. Η Σοφία, προσφέρει τον Άρτον που όχι μόνο ευφραίνει αλλά και που «στηρίζει καρδίαν ανθρώπου».
Κάποιος ιερέας στην Ρωσία του 1993 μετέφερε με το αυτοκίνητό του έναν Δεσπότη της Ρωσικής Εκκλησίας.
Σ' αυτό το σημείο να επισημάνω, ότι το γεγονός διαδραματίζεται στη Ρωσία 2 χρόνια μετά την πτώση του Σοβιετικού καθεστώτος και τις μνήμες των διωγμών των Χριστιανών και των ιερέων ακόμη νωπές. Συνέχεια στην ιστορία μας.
Ο ιερέας έτρεχε περισσότερο από το επιτρεπτό όριο ταχύτητας, οπότε ο Δεσπότης του επισημαίνει.
- Πάτερ, δεν χρειάζεται να τρέχεις τόσο. Δεν βιαζόμαστε. Θα μας σταματήσει η αστυνομία και δικαίως, θα μας γράψει.
- Μην ανησυχείς Δεσπότη μου, δεν πρόκειται να μας σταματήσουν.
Και συνέχισε να κινείται με υψηλή ταχύτητα.
Μετά από λίγη ώρα ο Δεσπότης ξαναλέει:
- Πάτερ, μην τρέχεις, θα μας γράψουν.
- Δεσπότη μου, μην ανησυχείς. Δεν θα μας σταματήσουν, αλλά και αν μας σταματήσουν δεν θα μας γράψουν. Απάντησε ο ιερέας με σιγουριά.
Λίγα χιλιόμετρα παρακάτω ένας αστυνομικός κάνει σήμα στον ιερέα - οδηγό να σταματήσει το αυτοκίνητο.
- Καλημέρα. Άδεια και δίπλωμα παρακαλώ. Λέει ο αστυνομικός
- Αστυνόμε, ξέρω, έτρεχα. Αλλά βλέπεις έχω τον Δεσπότη στο αυτοκίνητο και βιαζόμαστε, λέει ο ιερέας.
- Δεν μπορώ να κάνω κάτι για αυτό. Την άδεια και το διπλωμά σας, σας παρακαλώ. Απαντάει ο αστυνομικός.
- Δεν καταλαβαίνετε, είναι ανάγκη να μας αφήσετε να φύγουμε.
- Καταλαβαίνω, ότι τρέχατε υπερβολικά και πρέπει να μου δώσετε την άδεια και το δίπλωμά σας.
Ο Δεσπότης παρακολουθούσε αμίλητος τον διάλογο.
Ο ιερέας κατάλαβε, πως μάταια προσπαθούσε να γλυτώσει την κλήση, οπότε βγάζει την άδεια και το δίπλωμά του και δίνοντάς τα στον αστυνομικό, του λέει:
- Τι να κάνουμε, δουλειά σας είναι να τιμωρείται και δική μας δουλειά να συγχωρούμε.
Ο αστυνομικός κράτησε τα χαρτιά στα χέρια του και απαντάει σοφά:
- Δεντιμωρούμεεμείς, ονόμοςτιμωρεί. Καιδενσυγχωρείτεεσείς. ΟΘεόςσυγχωρεί...